O sábado 5 de maio de 1962 é unha data que aínda se mantén moi presente na memoria colectiva da bisbarra. Cando en toda España se celebraba o “Día Internacional sen accidentes”, unha crueldade do destino quixo que a nosa zona tivera a súa nota tráxica cun accidente acontecido pouco despois das catro da tarde en Barrañán, ao precipitarse o ómnibus C-6520 propiedade da Empresa Martínez dende a estrada de Caión ata o popular areal arteixán, sinistro no que houbera que lamentar dúas persoas mortas e máis de vinte feridas, algunhas de consideración.
 |
| La Voz de Galicia, 6 de maio de 1962 |
Conducido por Alfonso Couceiro Veira, de 31 anos de idade e casado, o autocar realizaba o transporte de viaxeiros entre Caión e A Coruña subindo con certa dificultade a forte pendente que existe á altura da actual canteira de Barrañán, lugar onde o chofer detivo o vehículo para reparar o motor, que levaba varios minutos fallando. Foi aí cando Alfonso, na compaña do propietario do mesmo, Luciano Martínez, e do cobrador, se apeou do coche e, despois de poñer nunha das rodas unha pedra para evitar un posible esvaramento, dispúxose a arranxar a avaría.
Cando estaba mirando o motor, o condutor non tardou en comprobar que o autobús comezaba a moverse cara o acantilado e, rapidamente, subiu para intentar detelo cunha marcha, propósito que non sería quen de conseguir xa que “O Martínez” escorría cada vez a máis velocidade pola maltreita estrada cara o terraplén, no que acabou dando varias voltas de campá. Finalmente, despois dun tétrico percorrido de 50 metros, o ómnibus quedaría totalmente desfeito deixando esparcidos por toda a contorna eixes, portas, asentos e as mercadorías que transportaba.
 |
| Vistas do lugar do accidente na actualidade |
Os viaxeiros foron quedando tamén moi separados uns de outros sobre o terreo, pois na súa traxectoria descendente o vehículo foi lanzándoos fóra. O cobrador, que voltara ao interior do autocar despois de axudarlle ao condutor na colocación da pedra, lanzouse á estrada e salvouse de auténtico milagre do accidente. Tamén foi providencial, por outra parte, que trece obreiros que construían un muro de contención na nomeada estrada non morreran esmagados polo vehículo xa que este, sen control, pasou moi cerca das obras nas que traballaban, escasamente a tres ou catro metros. O contratista das obras, Francisco Seoane Ferreño, presenciara todo o sucedido e horas despois recordaba os feitos do seguinte xeito:
”O chofer, un home moi tranquilo e do que todos non poden dar senón as mellores referencias, portouse coma un heroe. Estaba mirando o motor acompañado do dono do coche e do cobrador. A pedra con que calzaran o ómnibus debía ser un pouco branda, porque cedeu ao peso do coche cargado de viaxeiros e escorregou. Eu dinme conta e corrín cara el coa primeira pedra que puiden coller, e intentei colocala debaixo dunha roda; pero xa non puiden facer outra cousa que separarme. Menos mal que non me alcanzou. Entón o condutor Alfonso, que por certo está malferido, botou a correr cara a cabina do vehículo ao mesmo tempo que se empezaban a oír gritos dos que estaban no interior. O chofer puido meterse dentro do coche, pero este, dada a forte pendente dese tramo de carretera tomou gran velocidade marcha atrás, e eu e os demais obreiros vimos que nada se ía a poder facer. Así foi, e tamén se deron conta disto o propietario e o cobrador, que se levaron as mans á cabeza. Por certo que eu pensara uns intres antes en traer para o lado por onde pasou o ómnibus aos obreiros. Se o chego a facer, a estas horas algúns de nós estaríamos mortos. O vehículo foise cara atrás uns vinte metros, ata que perdeu o equilibrio e vimos como se deslizaba por enriba do muro que se está facendo. Ao tocar nel pareceu poñerse en pé. Vin tamén como tres ou catro homes se lanzaron por si mesmos fóra do coche. A estos non lles pasou nada.
Logo empezaron as voltas de campá polo precipicio. Unha porta quedou xa aquí, case ao lado do muro. Parte das ventanillas, tamén. Logo foi desfacéndose rápidamente o coche, mentres eran lanzados fóra os viaxeiros. Houbo mala fortuna. De non ser por esa rocha saíente que se ve aí a uns trinta metros abaixo da estrada, se cadra o accidente non era tan grave. Ao chocar contra ese saínte, a rocha terminou por esnaquizar o vehículo, e semellaba que dentro del se producía unha explosión. Empezaron a saltar violentamente pezas, portas, eixes, chasis, rodas... Fíxese: ata o mar chegaron dúas rodas traseiras, a uns cen metros de onde quedaron as súas compañeras, suxeitas ao eixe e ás béstas. Os viaxeiros quedaron tamén diseminados polo terraplén. Algúns poideron levantarse por si sós. Inmediatamente despois de ver o sucedido, todos os membros do meu equipo se lanzaron a socorrer aos feridos, e ao mesmo tempo mandei recado a dous camións que se dedicaban á carga de area e que estaban a algunha distancia do lugar do suceso, para que subiran rápidamente. Era necesario o traslado dos feridos.”
 |
| La Voz de Galicia, 6 de maio de 1962 |
A maioría das persoas accidentadas eran moi coñecidas en toda a bisbarra. Naquelas tristes horas de ingrato recordo, tamén houbo certa confusión co número de viaxeiros xa que había quen dicía que no vehículo ía toda a tripulación dunha tarrafa. E efectivamente, así era. Todos, menos tres. En Caión subiran ao coche vinteun tripulantes do total de vinticatro que compoñían a dotación da tarrafa “Tercer Exprés”, con base na Coruña, cidade na que tiñan previsto embarcar porque naquela hora, cando había mal tempo, levaban os barcos para o porto herculino e os mariñeiros ían por terra para despois faenar polas rías. Entre eles figuraba José Morgade Felipe, de 27 anos, casado e veciño de Caión falecido en Barrañán a consecuencia das gravísimas feridas. Ía con seus irmáns, dous dos cales poideran abandonar o autobús antes de desfacerse, e viron como este se estrelaba.
 |
| La Voz de Galicia, 6 de maio de 1962 |
En total, ocupaban o “Martínez” vintenove persoas e, tras os primeiros minutos de confusión, comezaría o auxilio dos feridos, acudindo inmediatamente os obreiros nomeados anteriormente que construían o muro, ademais dos veciños máis próximos. Algún dos alí presentes dicía que... “esta é unha carretera con desgracia. Está en moi malas condicións dende hai moitos anos e é moi estreita. Houbo xa varios accidentes. Por certo que hai uns dez ou once anos, pola festa do San Antonio, este mesmo ómnibus que acaba de desfacerse caeu polo terraplén e rodou uns cincuenta metros, pero quedou case intacto. Non houbera nin un só ferido”.
Máis tarde tamén se presentaron alí as forzas da Garda Civil do posto de Arteixo, vila na que había unha profunda conmoción e a onde serían trasladados, sobre as caixas dos camións que extraían area en Barrañán, os accidentados para ser atendidos inicialmente polo doutor Manuel Rodríguez Díaz.
O médico don Manolo, que despois de recoñecer aos feridos enviounos á “Clínica del Pilar”, pasando posteriormente algúns ao Hospital Municipal de Labaca e o resto á Residencia “Juan Canalejo”, declaraba ante os medios herculinos o seguinte:
“Atendinos como puiden, porque eran moitos. Por iso envieinos inmediatamente á Coruña, onde dispoñían dos medios necesarios. Por certo que unha das viaxeiras, Josefa Barreiro, que ten unha taberna en Barrañán, salvouse grazas á intervención de unha veciña súa no lugar do accidente. A veciña, que non sei como se chama, fíxolle unha homostasia perfecta. Cun pano apretou fortemente a ferida impedindo que se desangrara. De non ser por ela, cando chegou a Arteixo se cadra xa houbera morto. Débelle a vida. José Morgade Felipe, outro dos viaxeiros, chegou a Arteixo cadáver. Moi grave ía unha muller que descoñezo o seu nome pero paréceme que é a mestra de Xermaña”.
 |
| A mestra María Dolores López, de vestido escuro, con catro mozas de Xermaña (cortesía de Moncho Méndez) |
Tal e como intuía don Manolo, tratábase de María Dolores López Rodríguez, máis coñecida por dona Maruja, mestra da escola de Xermaña que era madriña do prezado amigo de Caión Manel Raposo. Natural de Dozón, Pontevedra, de 58 anos, dona Maruja pasaba toda a semana en Xermaña, onde tiña vivenda na escola, e trasladábase ao seu domicilio da coruñesa rúa de Santo Tomás para pasar o domingo co seu marido Juan e co seu fillo Amado. Ao ingresar no “Juan Canalejo” presentaba lesións de moita gravidade, a consecuencia das cales deixaría de existir dúas horas despois.
 |
| Marcelino Rozamontes (cortesía de Paco López) |
Tamén, no nomeado centro sanitario, prestouse asistencia facultativa ao veciño de Caión Marcelino Rozamontes Arijón, con posible fractura de columna vertebral e feridas na cara e coiro cabeludo. Por desgracia, o diagnóstico inicial dos doutores de urxencias acoubouse confirmando e Marcelino quedou tetrapléxico. Casado con Palmira López Casas, con quen tivo tres fillos, o pobre morrería no hospital cinco meses despois do accidente, o 8 de utubro de 1962, aos 46 anos de idade.
No “Juan Canalejo” foron asistidos, ademais, o condutor do vehículo Alfonso Couceiro Veira, que presentaba fractura da perna dereita e shock traumático de pronóstico grave; e German Villar Teijeiro, de Caión, con ferida por desgarro en cara externa e posterior da coxa dereita, desgarro muscular, ferida superciliar en coiro cabeludo e outra na man esquerda. Feridos de pronóstico reservado foron asistidos nesa residencia Ramón García, Amalia Seijal Ramos e Amalia Pardo Felipe, e de carácter leve, Ricardo de la Fuente; Antonio Rama Gantes; Ricardo Amado Cotelo; a nena María Pilar García, filla do lesionado Ramón García e Dolores Pereira, que era a muller do cabo da Garda Civil de Caión. As dúas últimas foron trasladadas aos seus respectivos domicilios e os demais quedaron ocupando sendas camas no hospital. Todos eran veciños de Caión e arredores.
Na “Clínica El Pilar”, que estaba na esquina da Praza de Pontevedra coa rúa Teresa Herrera, foron asistidos de urxencia e posteriormente pasaron ao Hospital Labaca as seguintes persoas: Francisco López Varela, veciño de Sorrizo de 37 anos, casado e mariñeiro; Jesús Añón Varela, de Noicela (Carballo), de 33 anos, casado e mariñeiro; Gerardo Abeleira Recarey, de Caión, de 28 anos, casado e mariñeiro; Ramiro Rodríguez Esmorís, de Rebordelos (Carballo), de 19 anos, solteiro e mariñeiro; Dolores Balbís Mendez, de Arteixo, de 52 anos e casada; Generoso Pardo Martínez, Francisco Castelo e Manuel Blanco Vázquez, de Caión. A todas estas persoas se lle apreciaron lesións de pronóstico reservado.
 |
| Imaxe dos anos 60 da "Clínica El Pilar", que é o edificio que se ve na parte superior do trolebús |
Con
aquel accidente en Barrañán, con dúas persoas falecidas, unha
tetrapléxica que morrería meses despois e con ducias de feridos, o
arranxo da estrada de
Caión,
tantas veces demandado, converteuse
nun clamor popular. Ao fío do lamentable
estado desta
vía naquela altura, o xornalista Eugenio Pontón publicaba o
seguinte artigo en
La
Voz de Galicia
tres días despois do sinistro:
LOS TAXISTAS Y LA CARRETERA DE CAYON
Llegar a Cayón no es fácil. Resulta dificilísimo. Tuve ocasión de comprobarlo el sábado pasado, cuando quise tomar un taxi con objeto de hacer información del desgraciado accidente que costó la vida a dos personas y heridas a 19 más. Nos acercamos hasta la parada de Cuatro Caminos, donde había varios taxis.
—Hasta Barrañán, por favor.
El primer taxista al que nos dirigimos, que ya había abierto la puerta para que entrásemos en el vehículo, torció el gesto y dijo:
—De verdad que lo siento mucho, pero no me obliguen a meter el coche por la carretera de Cayón.
Probamos con otro.
—Mire; si es un caso de verdadera necesidad... Pero si no… Insistimos con otro más. La misma respuesta. Y otro, y otro. Hasta que al fin, uno, más decidido, nos dijo:
—Haré un sacrificio. Conozco bien la carretera.
Y nos fuimos con él. Muy bien hasta Arteijo. De Arteijo a Barrañán, por la carretera de Cayón, las suspensiones llegaban a los topes, pese a que el taxista, extraordinario conductor, extremaba la prudencia esquivando, frenando, deteniéndose, casi por completo. A veces, para evitar un hueco —no un huequecito, sino auténticos socavones— era preciso arrimarse casi al mismo borde del precipicio, y, mientras, el «alma se encogía con el miedo». No es extraño que por esta carretera, estrechísima y deshecha totalmente, se produzcan accidentes.
En cuanto a los taxistas, tenían toda la razón de su parte cuando se resistían o se negaban a hacer el viaje. Toda la razón. La posible ganancia —quizá la única de ese día—, podían perderla destrozando el material por un terreno más propicio al «moto-cross» que a nada. Es perfectamente natural que los taxistas teman a esa carretera. Sale más económico ir a Santiago que a Cayón, con haber una gran diferencia de kilómetros, pues si bien es cierto de que el gasto de gasolina es superior yendo a Compostela, no es menos cierto que el gasto es mayor en cuanto hay que comprarle al coche una suspensión nueva, o un palier, o un eje, que todo puede ser. Por eso les decía al principio que no es nada fácil ir a Cayón. Ni nada rápido. Se puede llegar antés a Madrid en avión, que en vehículo a Arteijo. La solución hace muchos años que los cayoneses la esperan; y sólo se habrá conseguido el día que se arregle la carretera y se le reformen las curvas, dándole un mayor ancho.
Eugenio Pontón
Finalmente as autoridades franquistas da época decidiron arranxar por aqueles días a estrada entre Arteixo e Caión, adxudicando as obras en 1.521.000 pesetas con cargo aos Servizos Técnicos da Deputación, cunha aportación do oitenta por cento do Estado e o resto do ente provincial. As obras remataríanse en 1963, curiosamente corenta anos despois de que os medios de comunicación da Coruña se fixeran eco da seguinte demanda dos mariñeiros da vila caionesa:
La Voz de Galicia, 10 de novembro de 1923
Como di o dito popular... as cousas non se fan sen tempo!
Ningún comentario:
Publicar un comentario