mércores, 7 de xuño de 2023

O ACCIDENTE EN BARRAÑÁN DO AUTOBÚS 'MARTÍNEZ' DE CAIÓN EN 1962

   O sábado 5 de maio de 1962 é unha data que aínda se mantén moi presente na memoria colectiva da bisbarra. Cando en toda España se celebraba o “Día Internacional sen accidentes”, unha crueldade do destino quixo que a nosa zona tivera a súa nota tráxica cun accidente acontecido pouco despois das catro da tarde en Barrañán, ao precipitarse o ómnibus C-6520 propiedade da Empresa Martínez dende a estrada de Caión ata o popular areal arteixán, sinistro no que houbera que lamentar dúas persoas mortas e máis de vinte feridas, algunhas de consideración. 

 

La Voz de Galicia, 6 de maio de 1962

    Conducido por Alfonso Couceiro Veira, de 31 anos de idade e casado, o autocar realizaba o transporte de viaxeiros entre Caión e A Coruña subindo con certa dificultade a forte pendente que existe á altura da actual canteira de Barrañán, lugar onde o chofer detivo o vehículo para reparar o motor, que levaba varios minutos fallando. Foi aí cando Alfonso, na compaña do propietario do mesmo, Luciano Martínez, e do cobrador, se apeou do coche e, despois de poñer nunha das rodas unha pedra para evitar un posible esvaramento, dispúxose a arranxar a avaría. 

 Cando estaba mirando o motor, o condutor non tardou en comprobar que o autobús comezaba a moverse cara o acantilado e, rapidamente, subiu para intentar detelo cunha marcha, propósito que non sería quen de conseguir xa que “O Martínez” escorría cada vez a máis velocidade pola maltreita estrada cara o terraplén, no que acabou dando varias voltas de campá. Finalmente, despois dun tétrico percorrido de 50 metros, o ómnibus quedaría totalmente desfeito deixando esparcidos por toda a contorna eixes, portas, asentos e as mercadorías que transportaba. 

 

Vistas do lugar do accidente na actualidade

   Os viaxeiros foron quedando tamén moi separados uns de outros sobre o terreo, pois na súa traxectoria descendente o vehículo foi lanzándoos fóra. O cobrador, que voltara ao interior do autocar despois de axudarlle ao condutor na colocación da pedra, lanzouse á estrada e salvouse de auténtico milagre do accidente. Tamén foi providencial, por outra parte, que trece obreiros que construían un muro de contención na nomeada estrada non morreran esmagados polo vehículo xa que este, sen control, pasou moi cerca das obras nas que traballaban, escasamente a tres ou catro metros. O contratista das obras, Francisco Seoane Ferreño, presenciara todo o sucedido e horas despois recordaba os feitos do seguinte xeito:

   ”O chofer, un home moi tranquilo e do que todos non poden dar senón as mellores referencias, portouse coma un heroe. Estaba mirando o motor acompañado do dono do coche e do cobrador. A pedra con que calzaran o ómnibus debía ser un pouco branda, porque cedeu ao peso do coche cargado de viaxeiros e escorregou. Eu dinme conta e corrín cara el coa primeira pedra que puiden coller, e intentei colocala debaixo dunha roda; pero xa non puiden facer outra cousa que separarme. Menos mal que non me alcanzou. Entón o condutor Alfonso, que por certo está malferido, botou a correr cara a cabina do vehículo ao mesmo tempo que se empezaban a oír gritos dos que estaban no interior. O chofer puido meterse dentro do coche, pero este, dada a forte pendente dese tramo de carretera tomou gran velocidade marcha atrás, e eu e os demais obreiros vimos que nada se ía a poder facer. Así foi, e tamén se deron conta disto o propietario e o cobrador, que se levaron as mans á cabeza. Por certo que eu pensara uns intres antes en traer para o lado por onde pasou o ómnibus aos obreiros. Se o chego a facer, a estas horas algúns de nós estaríamos mortos. O vehículo foise cara atrás uns vinte metros, ata que perdeu o equilibrio e vimos como se deslizaba por enriba do muro que se está facendo. Ao tocar nel pareceu poñerse en pé. Vin tamén como tres ou catro homes se lanzaron por si mesmos fóra do coche. A estos non lles pasou nada.

    Logo empezaron as voltas de campá polo precipicio. Unha porta quedou xa aquí, case ao lado do muro. Parte das ventanillas, tamén. Logo foi desfacéndose rápidamente o coche, mentres eran lanzados fóra os viaxeiros. Houbo mala fortuna. De non ser por esa rocha saíente que se ve aí a uns trinta metros abaixo da estrada, se cadra o accidente non era tan grave. Ao chocar contra ese saínte, a rocha terminou por esnaquizar o vehículo, e semellaba que dentro del se producía unha explosión. Empezaron a saltar violentamente pezas, portas, eixes, chasis, rodas... Fíxese: ata o mar chegaron dúas rodas traseiras, a uns cen metros de onde quedaron as súas compañeras, suxeitas ao eixe e ás béstas. Os viaxeiros quedaron tamén diseminados polo terraplén. Algúns poideron levantarse por si sós. Inmediatamente despois de ver o sucedido, todos os membros do meu equipo se lanzaron a socorrer aos feridos, e ao mesmo tempo mandei recado a dous camións que se dedicaban á carga de area e que estaban a algunha distancia do lugar do suceso, para que subiran rápidamente. Era necesario o traslado dos feridos.”

 

La Voz de Galicia, 6 de maio de 1962

    A maioría das persoas accidentadas eran moi coñecidas en toda a bisbarra. Naquelas tristes horas de ingrato recordo, tamén houbo certa confusión co número de viaxeiros xa que había quen dicía que no vehículo ía toda a tripulación dunha tarrafa. E efectivamente, así era. Todos, menos tres. En Caión subiran ao coche vinteun tripulantes do total de vinticatro que compoñían a dotación da tarrafa “Tercer Exprés”, con base na Coruña, cidade na que tiñan previsto embarcar porque naquela hora, cando había mal tempo, levaban os barcos para o porto herculino e os mariñeiros ían por terra para despois faenar polas rías. Entre eles figuraba José Morgade Felipe, de 27 anos, casado e veciño de Caión falecido en Barrañán a consecuencia das gravísimas feridas. Ía con seus irmáns, dous dos cales poideran abandonar o autobús antes de desfacerse, e viron como este se estrelaba.

 

La Voz de Galicia, 6 de maio de 1962

    En total, ocupaban o “Martínez” vintenove persoas e, tras os primeiros minutos de confusión, comezaría o auxilio dos feridos, acudindo inmediatamente os obreiros nomeados anteriormente que construían o muro, ademais dos veciños máis próximos. Algún dos alí presentes dicía que... esta é unha carretera con desgracia. Está en moi malas condicións dende hai moitos anos e é moi estreita. Houbo xa varios accidentes. Por certo que hai uns dez ou once anos, pola festa do San Antonio, este mesmo ómnibus que acaba de desfacerse caeu polo terraplén e rodou uns cincuenta metros, pero quedou case intacto. Non houbera nin un só ferido”.

    Máis tarde tamén se presentaron alí as forzas da Garda Civil do posto de Arteixo, vila na que había unha profunda conmoción e a onde serían trasladados, sobre as caixas dos camións que extraían area en Barrañán, os accidentados para ser atendidos inicialmente polo doutor Manuel Rodríguez Díaz.

    O médico don Manolo, que despois de recoñecer aos feridos enviounos á “Clínica del Pilar”, pasando posteriormente algúns ao Hospital Municipal de Labaca e o resto á Residencia “Juan Canalejo”, declaraba ante os medios herculinos o seguinte:

   Atendinos como puiden, porque eran moitos. Por iso envieinos inmediatamente á Coruña, onde dispoñían dos medios necesarios. Por certo que unha das viaxeiras, Josefa Barreiro, que ten unha taberna en Barrañán, salvouse grazas á intervención de unha veciña súa no lugar do accidente. A veciña, que non sei como se chama, fíxolle unha homostasia perfecta. Cun pano apretou fortemente a ferida impedindo que se desangrara. De non ser por ela, cando chegou a Arteixo se cadra xa houbera morto. Débelle a vida. José Morgade Felipe, outro dos viaxeiros, chegou a Arteixo cadáver. Moi grave ía unha muller que descoñezo o seu nome pero paréceme que é a mestra de Xermaña

 

A mestra María Dolores López, de vestido escuro, con catro mozas de Xermaña (cortesía de Moncho Méndez)

    Tal e como intuía don Manolo, tratábase de María Dolores López Rodríguez, máis coñecida por dona Maruja, mestra da escola de Xermaña que era madriña do prezado amigo de Caión Manel Raposo. Natural de Dozón, Pontevedra, de 58 anos, dona Maruja pasaba toda a semana en Xermaña, onde tiña vivenda na escola, e trasladábase ao seu domicilio da coruñesa rúa de Santo Tomás para pasar o domingo co seu marido Juan e co seu fillo Amado. Ao ingresar no “Juan Canalejo” presentaba lesións de moita gravidade, a consecuencia das cales deixaría de existir dúas horas despois

 

Marcelino Rozamontes (cortesía de Paco  López)

    Tamén, no nomeado centro sanitario, prestouse asistencia facultativa ao veciño de Caión Marcelino Rozamontes Arijón, con posible fractura de columna vertebral e feridas na cara e coiro cabeludo. Por desgracia, o diagnóstico inicial dos doutores de urxencias acoubouse confirmando e Marcelino quedou tetrapléxico. Casado con Palmira López Casas, con quen tivo tres fillos, o pobre morrería no hospital cinco meses despois do accidente, o 8 de utubro de 1962, aos 46 anos de idade.

    No “Juan Canalejo” foron asistidos, ademais, o condutor do vehículo Alfonso Couceiro Veira, que presentaba fractura da perna dereita e shock traumático de pronóstico grave; e German Villar Teijeiro, de Caión, con ferida por desgarro en cara externa e posterior da coxa dereita, desgarro muscular, ferida superciliar en coiro cabeludo e outra na man esquerda. Feridos de pronóstico reservado foron asistidos nesa residencia Ramón García, Amalia Seijal Ramos e Amalia Pardo Felipe, e de carácter leve, Ricardo de la Fuente; Antonio Rama Gantes; Ricardo Amado Cotelo; a nena María Pilar García, filla do lesionado Ramón García e Dolores Pereira, que era a muller do cabo da Garda Civil de Caión. As dúas últimas foron trasladadas aos seus respectivos domicilios e os demais quedaron ocupando sendas camas no hospital. Todos eran veciños de Caión e arredores.

    Na “Clínica El Pilar”, que estaba na esquina da Praza de Pontevedra coa rúa Teresa Herrera, foron asistidos de urxencia e posteriormente pasaron ao Hospital Labaca as seguintes persoas: Francisco López Varela, veciño de Sorrizo de 37 anos, casado e mariñeiro; Jesús Añón Varela, de Noicela (Carballo), de 33 anos, casado e mariñeiro; Gerardo Abeleira Recarey, de Caión, de 28 anos, casado e mariñeiro; Ramiro Rodríguez Esmorís, de Rebordelos (Carballo), de 19 anos, solteiro e mariñeiro; Dolores Balbís Mendez, de Arteixo, de 52 anos e casada; Generoso Pardo Martínez, Francisco Castelo e Manuel Blanco Vázquez, de Caión. A todas estas persoas se lle apreciaron lesións de pronóstico reservado.

 

Imaxe dos anos 60 da "Clínica El Pilar", que é o edificio que se ve na parte superior do trolebús

    Con aquel accidente en Barrañán, con dúas persoas falecidas, unha tetrapléxica que morrería meses despois e con ducias de feridos, o arranxo da estrada de Caión, tantas veces demandado, converteuse nun clamor popular. Ao fío do lamentable estado desta vía naquela altura, o xornalista Eugenio Pontón publicaba o seguinte artigo en La Voz de Galicia tres días despois do sinistro:

LOS TAXISTAS Y LA CARRETERA DE CAYON

Llegar a Cayón no es fácil. Resulta dificilísimo. Tuve ocasión de comprobarlo el sábado pasado, cuando quise tomar un taxi con objeto de hacer información del desgraciado accidente que costó la vida a dos personas y heridas a 19 más. Nos acercamos hasta la parada de Cuatro Caminos, donde había varios taxis.

Hasta Barrañán, por favor.

El primer taxista al que nos dirigimos, que ya había abierto la puerta para que entrásemos en el vehículo, torció el gesto y dijo:

De verdad que lo siento mucho, pero no me obliguen a meter el coche por la carretera de Cayón.

Probamos con otro.

Mire; si es un caso de verdadera necesidad... Pero si no… Insistimos con otro más. La misma respuesta. Y otro, y otro. Hasta que al fin, uno, más decidido, nos dijo:

Haré un sacrificio. Conozco bien la carretera.

Y nos fuimos con él. Muy bien hasta Arteijo. De Arteijo a Barrañán, por la carretera de Cayón, las suspensiones llegaban a los topes, pese a que el taxista, extraordinario conductor, extremaba la prudencia esquivando, frenando, deteniéndose, casi por completo. A veces, para evitar un hueco —no un huequecito, sino auténticos socavones— era preciso arrimarse casi al mismo borde del precipicio, y, mientras, el «alma se encogía con el miedo». No es extraño que por esta carretera, estrechísima y deshecha totalmente, se produzcan accidentes.

En cuanto a los taxistas, tenían toda la razón de su parte cuando se resistían o se negaban a hacer el viaje. Toda la razón. La posible ganancia —quizá la única de ese día—, podían perderla destrozando el material por un terreno más propicio al «moto-cross» que a nada. Es perfectamente natural que los taxistas teman a esa carretera. Sale más económico ir a Santiago que a Cayón, con haber una gran diferencia de kilómetros, pues si bien es cierto de que el gasto de gasolina es superior yendo a Compostela, no es menos cierto que el gasto es mayor en cuanto hay que comprarle al coche una suspensión nueva, o un palier, o un eje, que todo puede ser. Por eso les decía al principio que no es nada fácil ir a Cayón. Ni nada rápido. Se puede llegar antés a Madrid en avión, que en vehículo a Arteijo. La solución hace muchos años que los cayoneses la esperan; y sólo se habrá conseguido el día que se arregle la carretera y se le reformen las curvas, dándole un mayor ancho.

Eugenio Pontón

 

    Finalmente as autoridades franquistas da época decidiron arranxar por aqueles días a estrada entre Arteixo e Caión, adxudicando as obras en 1.521.000 pesetas con cargo aos Servizos Técnicos da Deputación, cunha aportación do oitenta por cento do Estado e o resto do ente provincial. As obras remataríanse en 1963, curiosamente corenta anos despois de que os medios de comunicación da Coruña se fixeran eco da seguinte demanda dos mariñeiros da vila caionesa:

La Voz de Galicia, 10 de novembro de 1923

  Como di o dito popular... as cousas non se fan sen tempo!

mércores, 31 de maio de 2023

LENDAS DO LUGAR DA TEIXOEIRA: A TELLA, OS OVOS E A VIGA DE OURO

  As lendas forman parte importante da riqueza cultural dos pobos, que teñen nelas un dos tesouros máis valiosos do seu pasado. Pertencen, como os contos, ao acervo literario popular, transmitido oralmente durante séculos, mais manteñen con aqueles algunhas diferencias destacables. Os contos non teñen unha localización concreta e son intemporais; as lendas, polo contrario, están sempre referidas a un lugar e un tempo definidos, ademais de teren algún tipo de significado sobrenatural, con alusións frecuentes a poderes extraordinarios. 

  Este é o caso da lenda da tella de ouro, da que nos falou a señora Consuelo Vilas Díaz en febreiro de 2023 á arqueóloga Puri Soto e a un servidor. A señora Consuelo, que nos recibiu na compaña da súa familia coa maior das amabilidades no seu domicilio do lugar da Teixoeira, na parroquia de Cabovilaño, rememoraba os tempos da súa xuventude dicindo que… “eu sentíalle a mamá, que en paz descanse, que por aí había o camiño do lugar das Xestas á Laracha”. Nese camiño seica había unha muller agardando a que pasara alguén por alí, alguén que lle axudara ao que ela precisaba. Entón, veu unha muller e díxolle:

    -Mire, vostede pódeme facer un favor?

    -Señora, eu vou para a miña casa! Pero bueno… a ver logo, que lle teño que facer?

    -Mire, eu din a luz estes días, pero non teño leite no peito para darlle ao meu meniño!

   -Ai!, iso claro que llo podo facer. Eu tamén tiven un cativo estos días, así que podo darlle de mamar ao seu fillo.

    -Pois daquela faga o favor e acompáñeme.

   Foi con ela, deulle de mamar ao meniño, e cando xa marchaba díxolle a anfitroa a outra muller:

    -Moitas grazas señora; espere vostede un momentiño.

    -Ai! Non podo enredar moito, que tamén teño que atender ao meu neniño.

    -Non se preocupe, que non a vou a enredar nada!

    Uns intres despois botoulle algo no mandil, algo de certo peso que non sabía moi ben o que era. Ao marchar de alí, no camiño cara a súa casa, mirou o que lle dera a outra muller. Levaba o agasallo no regazo. Mirouno ben e... non daba crédito do que estaba vendo:

    -Ai meu Deus! Pero esta muller deume cachos de ouro!

   Cando chegou á casa díxolle ao seu home:

    -Mira o que me deron polo camiño!

    -E iso que é?

    -Son tellas rotas e son tellas de ouro. Deumas unha señora que me estaba esperando no camiño e dixo que tiña un meniño e que non tiña leite no peito para darlle de mamar.

 

Fabulación duns cachos de tellas de ouro (Brais Maceiras)

    -¿E por darlle de mamar ao neno deuche todo este ouro?

   E entón seica dixo ela:

   -Ai, eu non sabía o que me daba! 

   Despois de contarnos a lenda, a señora Consuelo, que naceu na propia casa onde nos recibiu, dixo que “esta historia sentinlla moitas veces a mamá e eu preguntáballe se era verdade; se foi certo ou non eu non o sei, pero a señora que recibiu o ouro seica contaba o que realmente lle pasara”.

    Pepe Ambroa, marido da señora Consuelo e natural do lugar de Formelle, tamén na parroquia de Cabovilaño, contounos outra versión da mesma lenda, unha versión que troca os cachos de tella por ovos.

    A lenda contada por Pepe iniciase do mesmo xeito que a de Consuelo. Despois de que a muller lle deu de mamar ao meniño da outra, esta, moi agradecida, díxolle:

    -Ai!, meu Deus, non sei con que pagarche este favor que me acabas de facer. Mira, pon o regazo que che vou dar algo!

    E a muller abriu o mandil e a outra botoulle uns cantos ovos no regazo!

    -Bueno, pois moitas grazas!

    -E, se pode, veña darlle a tetiña ao neno outro día -dixo a outra.

    A que lle deu de mamar ao meniño marchou e, ao chegar á casa, levou unha enorme sorpresa xa que os ovos cos que fora agasallada agora non eran de casca… agora eran ovos de ouro!

    A muller seica volveu máis veces pola casa da outra, e esta como lle daba ouro, aquela tiña ansia de darlle de mamar ao meniño.

    Pepe Ambroa recordaba o que lle contaba seu avó: “Coñécese que era xente potente, dicía meu abuelo”. O señor Pepe asocia esta lenda a outra das máis correntes do noso país que se repite con pequenas variantes en moitos lugares da xeografía galega: a da viga de ouro. 

 

Pepe Ambroa e Consuelo Vilas (Cortesía da súa neta Judith)

    “Claro -comenta Pepe Ambroa- se cadra alí había ouro porque incluso dicían que había dúas vigas dentro. Unha disque era de ouro e a outra de arsénico. As dúas xuntas non eran compatibles. E daquela cando quixeron levantar a de ouro…

    -Ai! Non podemos levantala que interrumpimos a que nos está fastidiando ao lado!

    E disque esta viga de arsénico aínda continúa alí e ninguén quere quitala por medo a que haxa algunha desgracia! A viga de ouro seica está ao carón da outra pero é difícil chegar a ela polo perigo que ten a de arsénico. Se cadra, para que ninguén fora alí, dicían esas cousas para meter medo. Eu sempre escoitei que a viga estaba enterrada aí (refírese a Montes Claros) e supoño que máis de un xa foi mirar!

   O señor Pepe conclúe dicindo que “uns dicían que lles pagaban con tellas de ouro cando chegaban alí a facerlle calquera axuda á señora que había alí nos Castros e que lles pagaban en cachos de tella, pero en vez de ser tella eran anacos de ouro… eu esto sentíallo a meu abuelo”.

   Non perdamos a memoria do pobo que somos!

    A memoria é o que nos configura como seres; conservemos este tesouro!

    Ata a semana que vén!

xoves, 25 de maio de 2023

A LARACHA, ANOS 50

  Entre finais dos anos corenta e principios dos cincuenta, Pepe da Foquecha, o seu curmán Luís, Aurelio, Xaime do Caeiro, Monsito Astray, Tito, Manolo de Eladio, Luís, Samuel de Negreira, Pepe de Mallo, Bautista e compañía, todos eles como xogadores, e o señor Hermida, Francisco Chispas, Benigno o Rallano, Plácido e Pepe Mijares, Francisco do Forno, Paco de la Fuente e Ramón Cacheiro na parte directiva, retomaban a actividade futboleira na vila da Laracha, que levaba un tanto adormecida dende os anos trinta e corenta, unha actividade da que daba boa conta La Voz de Galicia nos primeiros días de de novembro de 1950 ao informar dun enfrontamento xogado en Lañas. O xornal herculino, cun titular no que anunciaba que “El Laracha gana, pero no hay trofeo”, publicaba que ”con motivo de la festividad de Todos los Santos, se celebró en Lañas un partido amistoso de fútbol entre el equipo titular y el Laracha F.C.. Faltaban dos minutos para finalizar, y ganaba el Laracha por 2-1, cuando a causa de una discusión, se suspendió el partido, no efectuándose la entrega del trofeo en disputa al equipo vencedor, ya que el Lañas, que lo donaba, se negó a ello”1. 

   Casualidades da vida, consultando a hemeroteca de El Ideal Gallego para documentar o libro “100 anos de fútbol en Arteixo e A Laracha”, atopamos un tesouro etnográfico titulado O equipo da Laracha nun especial dos anos oitenta, con sinatura de Manolo Negreira, dedicado ás festas da vila no que, a xeito de cuartetos, poñíase de manifesto o acontecido naquel partido de Lañas xogado en 1950

  Ademais, nese pequeno tesouriño, tamén se describe o vivir e o sentir das familias larachesas daqueles tempos ao redor do fútbol e os síntomas de expansión desta práctica deportiva que, a teor da publicación, servía para a interrelación veciñal e de familias. 

 

A Laracha, anos 50. Na imaxe, de esquerda a dereita, Esther, Chona de Benigno e Maruja do Forno na Avenida de Fisterra (Foto do libro "Unha volta polo pasado. Parroquia de Torás", A.V. A Cutareira)

  Naqueles cuartetos escritos nos anos cincuenta, a veciñanza da Laracha tamén daba fe, cun acentuado espírito crítico, dun dos problemas da vila, que era a falta dun terreo de xogo, problema que non tería solución definitiva ata moitos anos despois:


Pepe da Foquecha

está enfadado.

Non o deixan xogar

porque está casado. 

 

E Luís o primo

ten moita pereza.

Mais en cambio ao balón

dalle de cabeza.


Sin embargo Aurelio

está moi gordinflón.

De cada patada,

quere romper o balón.


Xaime do Caeiro

xa non ven xogar.

Agora ten moza

e vaisenos casar.


E o de Quintáns

ten moi pouco fuelle,

que aos cinco minutos

está que no puede.


Monsito Astray

non pode xogar

porque teñen tenda

e ten que despachar.


Tamén está Tito,

debía ser primeiro

que para eso en Lañas

fixo de porteiro. 

 

Manolo de Eladio

non lle está ao oficio.

Xa se lle coñece

pois está no servicio. 

 

O outro Luís,

Carrecho de ole,

parece que ten

corriente do trole. 

 

Samuel de Negreira

arrastra nas herbas.

Non vos estrañedes,

non ten mais que pernas.


E Pepe de Mallo

é de categoría.

Por ir no equipo

deixou a banquilla.


Faltábanos un mirar

que contraste.

Vive no Petón,

traballa de xastre.


Xa nos esquecía

o noso artista.

Sabédeslle o nome,

chámanlle Bautista.


O noso equipo

está repartido.

Vaille pasar diñeiro

o Club Deportivo. 

 

Xa acabamos

con esta estiva.

Vamos empezar

cos da directiva.


O señor Hermida

es del consejo,

aunque para esto

está un poco viejo.


A Francisco Chispas

hai que terlle fe

porque está chiflado

polo efe ce (F.C.)


Benigno o Rallano

coma el non hai outro.

Transporta o equipo

dun lado pra outro. 

 

Pepe de Pallas, Pepe de Cachumbo, Lito, Leoncio e Mino no autobús de Benigno (Foto do libro "Unha volta polo pasado. Parroquia de Torás", A.V. A Cutareira)
 

Plácido Mijares

no sale de noche.

Por el F.C.

da aunque sea el coche. 

 

Su hermano Pepe

es lo que haría.

Ya tiene dispuesta

la ferretería.


Francisco do Forno

eso é un espanto.

Si ten unha leira

regalaa pro campo.


Paco de la Fuente

fará desta luchas,

polo F.C.

non deixa as truchas.


En cambio o irmán Gonzalo

é aficionado,

pero se hai truchas

vaise co hermano.


Ricardo o escribiente

ese é unha desgraza.

Non quere saber nada

mentres teña caza.


E Ramón Cacheiro

ese está casado.

Falarlle do equipo

é atragantalo.


Si hai que ir a un pleito

e facer escrito

temos na Telleira

ao señor perito.


Estamos acabando

e da un bon salto,

que os do Ayuntamiento

non compran o campo. 

 

Non teñen vergonza

e aínda é un espanto

non poder xogar

por non ter campo.


Cousa como esta

non lle pasa a nadie.

Hai que falar serio

co señor alcalde.


Hai unha protesta

sobre estos deberes.

As que falan máis claro

sonche as mulleres.


Comprade o campo,

soltade a marra

que é unha vergonza

o ir xogar a fora. 

 

Hai que xuntarse,

arrancar vuelo.

A ver si con esta

recerá o pueblo.


Eu creo que si

dira o que queira

con estas cousas

pode ir á feira.


O que dixo esto

é unha certeza

pra discurrir tanto

fai falla cabeza.


Fai falla cabeza

que teña cerebro.

Non a fixeron fora

foi no mesmo pueblo.


Laracha F.C.

foi xogar a Lañas

pero de volver

non lle quedaron ganas.


Non vaiades pensar

que che foi por medo

pois po noso medo

sodes moi pequenos.


Mirade o que é xogar

cos da aldea

que perden a copa

e quedan con ela.

 

La Voz de Galicia, 5 de novembro de 1950

Perde o noso equipo,

tamén tivo xenio

despois xa lla daban

e non a quixeron


E as trangalladas

acaban así,

que os de Laracha

non volven alí. 

 

E os do salón

xa rabeaban coa xente

porque lles marchaban

pra casa de enfrente.


Tirade a orquesta

e o acordeón

que os da Laracha

non van ao Salón.


Bailade a Muiñeira

e bailade a Jota

e despois viredes

pola nosa copa.


Non teñen vergonza.

Non a conocen.

Xa o di o refrán,

o roubado no loce.

 

E de xogar copas

non quedan vezados

que pola primeira

van ben escalados.


No campo de Lañas

avergonza o decir

que tivo que acudir

a Guardia Civil.


E eso os de Lañas

téñense por listos

van vir retratados

na caixa de mistos.


Para hoxe está ben,

deixalos en paz,

que o día primeiro

havos de acordar2.

 

__________

1 Vid. La Voz de Galicia, 5 de novembro de 1950, p. 4.

2 Vid. “O equipo da Laracha”. El Ideal Gallego, 15 de agosto de 1989. “Fiestas en Laracha”, páx. X.