Situada
na esquina formada pola Avenida de Caión e a rúa Silverio Moreda,
en pleno centro do casco urbano da Laracha, atópase a igrexa nova da
parroquia de Santa María de Torás. Baixo
o impulso de D.
Anselmo Graíño Calo,
crego da freguesía naquela hora, o
templo foi
construido
na década dos sesenta
do pasado século
grazas
á labor da veciñanza que,
dende
a colocación da primeira pedra,
traballou
arreo na
edificación do
templo, xuntándose acotío brigadas de máis
de
oitenta
persoas.
Precisamente,
tras
o
pequeno
enreixado e o xardín
que o rodea, tallado
en bronce sobre un monólito
de cantería de dúas
pezas, érguese
sereno e sorrinte
o
rostro de
D. Anselmo. Falecido
en 1997 aos 63 anos de idade,
o
crego contempla
a vida da
parroquia
dende
a praza que leva o seu nome e
na que se sitúa a
igrexa nova de Torás pola que tanto loitara, unha
igrexa que
conta cunha
tipoloxía de planta de salón, cunha única e
ampla nave rectangular.
Da
súa construción destacan catro grandes contrafortes en cada un dos
muros laterais, dándolle ese xeito de sobriedade que a caracteriza.
A fachada principal está adornada por un gran rosetón e unha
sinxela espadana na súa parte central de tres ocos nos que podemos
ver as dúas campás do templo, dous
sinos que antes da inauguración en 1968 desta
igrexa nova, penduraban
nos dous ocos da espadana da igrexa vella.
 |
Igrexa nova de Torás
|
Grazas
á erudición do admirado e prezado
Xosé Troiano Carril,
eminencia do
mundo dos sinos que, xunto a
Estanislao Fernández de la Cigoña, leva anos preparando un libro
sobre as campás das parroquias galegas e os seus fundidores, temos
abondosa información das dúas de Torás.
Nunha
das campás,
mirando de fronte á fachada
a que está situada no oco
da dereita
da espadana, aparece a
seguinte inscrición: “PALACIO Y LISTE EN ORAZO. 1861”. Segundo
os datos de Troiano, Juan Liste Pereiras
(1823-1909), natural de
Orazo (A Estrada, Pontevedra)
asociárase cun fundidor ambulante chamado Palacio (que
posiblemente procedía de Cantabria) e ambos comezaron a fabricar
campás do obradoiro de Orazo, entre elas esta da que estamos a falar
da parroquia de Torás e unha das existentes na igrexa de Golmar,
fundida tamén en
1861. Despois de
traballar xuntos durante unha década, entre 1860 e 1870,
posteriormente, as campás
desta fundición ían ser asinadas só por Juan Liste e,
andando no tempo, tamén comezaría a fundir sinos o seu fillo José
Liste Villanueva (1858-1927), que foi quen quedou a cargo do
obradoiro despois da morte de seu pai, acaecida en 1909.
Precisamente, nunha das dúas campás da capela de Santa Margarida de
Montemaior, aparece a seguinte inscrición: “JOSÉ LISTE EN ORAZO.
1895”
Na
outra campá da igrexa nova de Torás reza
a seguinte inscrición: “MEARS & STAINBANK, WHITECHAPEL
FOUNDRY. LONDON./ OMNIA FIANT AD GLOIAM DEI./ D. FRANC.
FERRER LLUCH ET CONJUX D. ISAB. PEREZ/ DE FERRER VOTUM SOLVENTES
DONANT HUN. CAMPANUN/ ECCLESIA SANTAE MARIAE VIRG. DE TORAS./1891”,
que despois da oportuna tradución vénnos
a dicir que… “Mears & Stainbank, Fundición de Whitechapel,
Londres./ Todo sucede a la gloria de Dios./ D. Francisco Ferrer Lluch
y su conyuge D. Isabel Pérez de Ferrer dona este voto. Campana/ de
la iglesia de Santa María de Torás./1891.
 |
Campá inglesa da igrexa de Torás (Cortesía de Xosé Troiano)
|
A
Mears & Stainbank Whitechapel Foundry
estaba situada no distrito londinense de Tower Hamlets e
dedicouse principalmente á
fabricación de
campás e os seus accesorios, aínda que tamén proporcionou campás
de man e carrillóns. A fundición, que
no momento do peche era a
máis antiga de Gran Bretaña (creárase
en 1570),
destacou por ser o fabricante da campá da Liberdade, en
inglés Liberty Bell,
un famoso símbolo da independencia
estadounidense e da
abolición da escravitude; e
mesmo por relanzar o Big
Ben, a campá máis grande elaborada por esta casa, que soa
desde o 31 de maio de 1859
na
Torre do Reloxo, a Torre Elisabeth,
situada no lado noroeste do
pazo londinense de
Westminster, a sede do Parlamento do Reino Unido. Tras case 450 anos
elaborando campás, a Mears
& Stainbank Whitechapel Foundry ía
pechar
o 12 de xuño de 2017. Dos máis de trinta
mestres fundidores que pasaron ao
longo da historia polo
obradoiro desta
afamada empresa británica,
Alfred Lawson, mestre
entre 1884 e 1904,
foi quen fundiu
a campá menor de Santa María de Torás aló polo ano 1891,
sino custeado
polo
comerciante coruñés
Francisco Ferrer Lluch, persoeiro
do que falamos deseguido.
O
noso protagonista era
bisneto
dun
dos grandes empresarios do século XVIII,
Francisco
Ferrer y Albá,
comerciante catalán
establecido na Coruña desde
1757
que
casara con
Francisca Artiaga Beitia, unha
muller
pertencente a unha
familia acomodada de orixe
asturiano. Froito
deste
matrimonio foron
Rosa,
María
Ignacia e
Francisco
Ferrer y Albá,
o
único fillo
varón que continuaría
a estirpe.
Nado na Coruña en 1779, este
Francisco, que
sería alcalde da cidade
herculina
en varias ocasións,
casou
con
María Magdalena Andrea Gundián Carrais, filla do procurador da Real
Audiencia da Coruña, José Francisco Gundián Bañales, pero quedou
viúvo en 1818.
Tivo con ela cinco fillos, un
deles Francisco
Ferrer Gundián,
que
contraeu nupcias con Juana Lluch Gómez. Un dos fillos deste
matrimonio foi Francisco
Ferrer Lluch,
o persoeiro que doou unha das campás de Torás.
A
actividade
empresarial dos
Ferrer
comezara
con
negocios que abarcaban a industria da salgadura de peixe,
as inversións navieiras e outros
negocios
comerciais que
se foron diversificando co paso dos anos.
Ao mesmo tempo, durante a Guerra
da Independencia española
e a posterior volta ao
trono do Borbón,
Ferrer y
Albá presta
apoio económico
á causa liberal.
A represión que a cidade coruñesa sufriu a mans do exército
borbónico tras o fracaso das sublevacións liberais ía supor un grave quebrantamento para a actividade mercantil da empresa. Non obstante,
no ano 1829,
Ferrer
y
Albá
constituíu unha sociedade cos seus fillos Francisco -o
pai do doador da campá de Torás-
e José, que tiña a súa sede no número 12 do Cantón
Pequeno
coruñés, nun edificio que tamén era vivenda familiar. A
devandita
sociedade, rexistrada
como
“Casa
de comercio de Francisco Ferrer y Albá”,
emitía numerosas fianzas de Reais
Patentes Mercantes e de Corso
para barcos que, dende A Coruña, se dirixían na súa meirande parte
a América
con mercadorías
e pasaxeiros (tamén hai rexistros de fretes de barcos con destino a
portos españois).
Ademais
diso, Ferrer y
Albá, ao
igual que a maior parte dos comerciantes coruñeses da época, ía
aproveitar en numerosas ocasións as súas embarcacións
para a trata de negros.
Cos
beneficios
da venda de
escravos
na Habana adquiría produtos das colonias, en especial café,
té e azucre,
que eran transportados e vendidos na Coruña ou exportados a Europa.
Ferrer y Albá tivo, ademais, participación en numerosas empresas adicadas aos
seguros e aos
transportes.
A etapa de recesión
económica que afectou a Europa na década de 1840 supuxo o fin da
Casa
comercial de Ferrer y
Albá,
que se declarou en quebra en 1851.
Francisco
Ferrer Lluch,
o doador da campá de Torás, nace na Coruña en 1828 e estuda
na Escola de Náutica da cidade herculina. Saca o título de piloto
antes de alcanzar os 20 anos de idade, iniciándose laboralmente como
piloto naval nun dos barcos da familia. Coetáneo de grandes
persoeiros da historia da Coruña como Eusebio da Guarda ou Fernando
Rubine, foi adquirindo experiencia no mundo dos negocios nas
numerosas viaxes realizadas a América antes da quebra de Casa
comercial de Ferrer y Albá. Na
súa edición do 27 de novembro de 1847, o
Boletín
Mercantil e Industrial de Galicia facíase
eco dunha destas viaxes:
“Para
La Habana. Con escala en Santiago de Cuba y Puerto Rico. Dará la
vela el 15 de Diciembre próximo, el acreditado bergantín Hércules
de porte 192 toneladas, clavado, empernado y forrado en cobre, al
mando de su capitán D. Francisco Ferrer y Lluch. Admite pasageros y
un resto de carga á flete. Lo despacha su armador D. Francisco
Ferrer y Albá, cantón de Laci número 12.”
O
noso protagonista contrae nupcias nesa
altura
con
Isabel Pérez López. Curiosamente, unha irmá de Francisco, María,
tamén ía casar cun irmán de Isabel, José.
Ao
igual que fixeran no seu momento os seus devanceiros e
co
aprendicaxe da
experiencia vivida coa quebra da casa fundada por seu bisavó, a
medida que prosperaba nos seus negocios, Francisco
Ferrer
Lluch foi
diversificando as súas actividades comerciais e financieiras ao
tempo que se introducía
progresivamente en novas ramas económicas, ampliando
os
seus horizontes empresariais, que lle proporcionaban un importante
incremento dos beneficios e unha acomodada posición na burguesía
herculina da época. Así, ao negocio
navieiro, co
frete das embarcacións que capitaneaba nas travesías a América,
fóronse sumando negocios como a
venda de produtos coloniais ao por maior, a salgadura
ou,
entre outras
actividades,
o sector mineiro:
“El
señor D. Francisco Ferrer y Lluch, del
comercio de esta plaza, ha presentado en el Gobierno civil una
pertenencia de 10 minas de hierro con el título “Leticia” en el
paraje de Lourdio, término municipal de San Saturnino.”
Membro
activo da sociedade coruñesa da época, a finais do século XIX é
un dos directivos habituais da Cámara
de Comercio da Coruña, nunha
época na que encargou en Londres, na Mears
& Stainbank Whitechapel Foundry a
tantas veces nomeada campá da igrexa de Torás. Descoñecemos
cal era a relación que este
persoeiro
Ferrer tiña coa Laracha. Se cadra viña
dada pola
actividade pesqueira en Caión para
as súas fábricas de salgadura.
Ou mesmo
pola súa probable amizade
con
D. José Orellán, párroco de Santa María de Torás nos
ultimos anos do século XIX e nos primeiros do XX.
Vítima
dunha cruel enfermidade, Francisco Ferrer
y Lluch
faleceu
na Coruña o 24 de febreiro de 1902 aos 74 anos de idade. A
súa viúva Isabel Pérez finou o 15 de outubro de 1915. Se escoitedes repenicar
as campás da igrexa de Torás, non esquezades que os seus nomes resoan na Laracha dende 1891.
 |
La Voz de Galicia, 25 de febreiro de 1902
|
__________________