O
protagonismo das Crónicas da Laracha desta semana é para o
infatigable estudoso americanista P. Lino Gómez Canedo, un dos
historiadores galegos máis notables do século XX.
 |
Lino Gómez Canedo (El Eco Franciscano: revista mensual, 15 de maio de 1934, páx. 52)
|
Nado
o 24 de xuño de 1908 no lugar de A Tenda, na parroquia de
Coiro, o noso homenaxeado era un dos oitos fillos dos labradores José
Gómez Domínguez e Carmen Canedo Cambón, el natural de Coiro e ela
con orixes en Vilaño, que foron pais de Antonio, María, Manuel,
Lino, Jesusa, Florentino, Luciano e Alfonso.
 |
Lugar de A Tenda
|
 |
Casa na que naceu Lino Gómez Canedo
|
Tras
aprender as primeiras letras na súa Laracha natal (a súa
familia non pode precisar se foi en Coiro, en Soandres ou na capital
municipal), Lino estuda Humanidades no colexio de misioneiros de
Herbón (Padrón) e, despois de pasar polo convento franciscano de
San Diego de Canedo (Ponteareas, Pontevedra), cursa Filosofía no da
Nosa Señora de Vistahermosa (Ourense), e Teoloxía en Santiago,
donde profesou na Orde Franciscana en 1929 e se ordenou sacerdote en
1931.
Desde
a súa etapa de estudante ía florecer nel a vocación de
historiador, disciplina na que incursionou nos primeiros anos trinta
con colaboracións habituais en medios galegos da época como El
Compostelano, El Eco Franciscano, ou en revistas como a
prestixiosa Nós ou a pontevedresa Logos na que, entre
outros moitos, tamén colaboraban Castelao, Otero Pedrayo ou
Filgueira Valverde. O larachés escribiu varios destos artigos en
galego.
En
vista da súa gran capacidade intelectual e da súa inclinación aos
estudos históricos, foi designado axudante nas investigacións
doutro insigne historiador franciscano, o padre Atanasio López
Fernández, fundador da Revista Archivo-Iberoamericano,
labor que o de Coiro alternaba con outros traballos ministeriais.
Lino
viaxa en 1933 a Roma para traballar na Curia Xeral da Santa Sé. Alí
estuda Historia Eclesiástica na Universidade Gregoriana, na que se
licenciou en 1937 e se doctorou en 1939 cunha tese sobre a figura do
cardeal Juan de Carvajal que foi calificada
“summa cum laude”,
o mesmo
que a lección maxistral
que precedeu
á
defensa. En Roma tamén
estuda Biblioteconomía na correspondente escola da Biblioteca
Vaticana, e Arquivística, Paleografía e Diplomática na escola do
Arquivo Real do Estado de Roma.
 |
Profesores
e primeiros laureados da Escola de Biblioteconomía da Santa Sé, creada
por iniciativa do Papa Pío XI. Na fotografía, presidida polo
Vice-prefecto da Biblioteca Vaticana, monseñor Tisserant, Lino Gómez
Canedo aparece co nº 2. (El Eco Franciscano: revista mensual, 1 de
decembro de 1935, páx. 17)
|
Nesa
altura ía ser elexido como un dos primeiros membros do Consejo
Superior de Investigaciones Científicas (CSIC):
Por
el Ministerio de Educación Nacional ha sido nombrado Vocal de la
Junta Bibliográfica y de Intercambio Científico del Consejo
Superior de Investigaciones Científicas el sabio franciscano P. Lino
Gómez Canedo.
Instalado
en Madrid desde 1941, o franciscano de Coiro está á fronte da casa
de escritores Cardenal Cisneros, que se encargou de restaurar, ao
tempo que daba clases de Historia Eclesiástica, durante o 41 e o 43,
no seminario conciliar da capital do Estado. Nesa época,
aproveitándose da hospitalidade franciscana, tamén comeza a
realizar investigacións en arquivos e bibliotecas da
antiga Iugoslavia, Italia, Austria, Hungría, Francia, Inglaterra,
Alemaña, Bélxica, Países Baixos, Suecia ou Dinamarca.
En
1946 obtén unha
beca da Junta de Relaciones Culturales
del Ministerio de Asuntos
Exteriores, e
viaxa a Nova
York. Gómez Canedo
bota dous anos
percorrendo todos os países de América e,
tras unha
ardua investigación na procura de
informacións nos arquivos
de medio planeta,
en 1951 ingresa
na Academy of American Franciscan
History de
Washington, na que traballou durante as décadas seguientes. Este “desembarco” en América, soño da súa vida, íalle brindar
as mellores oportunidades para levar a cabo as súas iniciativas
historiográficas.
En
1952 regresa a España e
ao ano
siguiente traballa
no British
Museum e no
Public Record Office.
Posteriormente, sobre 1958,
volve a
Washington grazas ás
axudas da Fundación Creole e ao
Programa de Becas da Organización de Estados Americanos. Con este
apoio puido percorrer boa parte dos países hispanoamericanos,
Estados Unidos e Canadá, para obter novas informacións sobre a
acción española en América, sobre a historia dos franciscanos no
Novo Mundo e sobre a educación das poboacións indianas, tema polo
que sentía gran paixón.
Sen
gran atractivo pola docencia, ditou cursos na Saint Bonaventure
University de Estados Unidos, na Universidad de Puerto Rico
e na Universidad Nacional Autónoma de México, acerca da
historia de América e a súa metodoloxía. Lino
asistiu a diversos congresos internacionais de historia e
arquivística. Ademais, tamén participou intensamente en comisións
e comités reunidos para establecer criterios ecdóticos
actualizados.
 |
Lino Gómez Canedo (Biblioteca Franciscana)
|
Sempre
dentro da súa actividade histórico-documental, reorganizou o
arquivo diocesano de San Juan de Puerto Rico, pronunciou conferencias
en distintos centros e ofreceu cursillos aos doctorandos de
escolas especializadas e universidades. Era académico correspondente
da Real Academia Galega, da Real Academia da Historia, da Academia
Colombiana de Historia, da Academia Colombiana de Historia
Eclesiástica, da Academia Nacional da Historia de Venezuela e da
Sociedade Mexicana de Historia.
Viaxeiro
infatigable e home de trato moi cordial, como así o recorda don
Manuel Mallo Mallo, sacerdote de Soandres e doutras parroquias
larachesas que tivo a ben colaborar con nós nesta homenaxe, Lino Gómez Canedo foi quen de rodearse dunha
constelación de amigos nos diversos países sudamericanos e moi
especialmente nos caribeños. De feito, residiu gran parte da súa
vida en México, país no que publicou os seus mellores estudos
históricos. Historiador
de recoñecido prestixio no seu
tempo, o persoeiro de Coiro era moi
estimado no mundo dos hispanistas tanto europeos como americanos, cos
que concorría asiduamente aos congresos e asambleas internacionais.
Á
parte dos artigos escritos na súa xuventude nalgúns medios galegos
que xa mencionamos anteriormente, tamén colaborou en numerosas
publicacións, entre elas o Archivo Ibero Americano, revista
da que foi director; Revista de Indias; Archivum
Franciscanum Historicum (Museo Histórico, Quito); The
Americas (Washington); Revista Interamericana de Bibliografía
(Washington); Estudios Históricos (Guadalajara, México);
Humanitas (Monterrey, México); Revista de Historia de
América (México); Handbook of Latin American Studies (gran
publicación anual da Biblioteca do Congreso de Washington, na que
tivo ao seu cargo a sección “Sudamérica Colonial” de 1962 a
1970); Dictionnaire de Géographie et d’Histoire Ecclésiastiques
(París); Guide to the Diplomatic Archives of Western Europe
(Filadelfía, 1959), etc.
Obras
da súa autoría son: Don Juan de Carvajal y el Cisma de Basilea
(1443-1448), Madrid, 1943; Un español al servicio de la Santa
Sede. Don Juan de Carvajal, cardenal de Sant’ Angelo, legado en
Alemania v Hungría (1399-1469), Madrid, CSIC, Instituto Jerónimo
Zurita, 1947; Nuevos estudios histórico-críticos acerca de
Galicia, del padre Atanasio López, ed. de ~, Santiago, 1947;
Crónica franciscana de las provincias del Perú de fray Diego de
Córdoba Salinas, ed. de ~, Washington, Academy of American
Franciscan History, 1957; Los archivos de la Historia de América,
Madrid, Instituto Panamericano de Geografía e Historia, 1961;
Los archivos históricos de Puerto Rico, San Juan, 1964;
Crónica de los colegios de Propaganda Fide de la Nueva España de
fray Isidro Félix de Espinosa, ed. de ~, Washington, 1964; Los
archivos históricos de Venezuela, Universidad de Zulia, 1966;
Las misiones de Píritu. Documentos para su historia, selecc.
e est. prelim. de ~, Caracas [Academia Nacional de la Historia],
1967; Primeras exploraciones y poblamiento de Texas (1686- 1694),
Monterrey, 1968; San Francisco de Asís. Sus escritos: las
florecillas. Biografías del santo, ed. de ~, Madrid [La
Editorial Católica], 1971 (5.ª ed.) (Biblioteca de Autores
Cristianos, vol. 4). As súas obras poden encontrarse nas mellores
bibliotecas especializadas do mundo.
Pouco
antes de finar, o
noso homenaxeado
foi
o pregoeiro das festas da Laracha.
No
seu pregón, que tivo lugar na noite do
14 de agosto de 1987,
o franciscano falou sobre os emigrantes galegos, en especial dos que
ían a América e destacou a importancia de Galicia no
continente americano que,
“aínda que pouco coñecida, debe
terse en conta porque oito Virreis e varios Gobernadores da América
posterior ao descubrimento foron naturais de Galicia”.
 |
Lino Gómez Canedo (La Voz de Galicia, 16 de agosto de 1987, páx. 22)
|
Lino
Gómez Canedo
faleceu
en
México o 24 de decembro de 1990 aos
82 anos de idade.
Os
seus restos descansan na igrexa de San
Francisco de Tilaco, en Querétaro (México). Algúns
autores sinalan
que preferiu
esa morada final ao
igual que outros
“conquistadores conquistados”, referíndose
aos españois
que desenvolveron
boa
parte do
seu traballo
en América, como así foi
no
caso do
de Coiro,
e
se enamoraron desa terra. Precisamente,
entre os seus moitos estudos e publicacións realizadas en América,
está a investigación sobre Junípero Serra, frade franciscano do
século XVIII que foi
canonizado en
2015
polo Papa Francisco. Con motivo deste acontecemento, José Luis Soto,
tamén franciscano, escritor, historiador e amigo persoal de Lino,
publicou
o libro Junípero
Serra en la vida y obra de Lino Gómez Canedo,
un monográfico co que Soto ofrece
información de ambas figuras.
Nunha
decisión plenamente xustificada, en maio de 2004 o Concello da
Laracha decidiu nomear a
unha rúa céntrica da capital municipal co nome de Lino Gómez
Canedo, incansable
home de letras e
de palabras que, ao
compás dos
seus
quefaceres
clericais,
empregou
toda a
súa
vida para furgar
nesos atados
eclesiástico-historiográficos que hoxe
se encontran
repartidos polas diversas bibliotecas e institucións
culturais
da
nosa
xeografía
e
as dos continentes
americano e
asiático, deixando
un numerosísimo legado histórico de incalculable valor documental.
FONTES:
García
Oro, José (OFM): Lino Gómez Canedo,
https://www.dbe.rah.es/biografias
Garrido
Ríal, Santiago (2008): El siglo de Lino Gómez Canedo,
La Voz de Galicia, 24 de xuño.
____________
