HEMEROTECA. OBRAS INAUGURADAS EN 1963

La Voz de Galicia, 27 de xullo de 1963:

La Voz de Galicia, 27 de xullo de 1963

HISTORIA DO C.D. GOLMAR (2ª parte e fin)

  Ao final da campaña 1982/83, na que o equipo é 10º no grupo 1º da Terceira Rexional, Luciano Mallo García, abandonaba a presidencia da entidade, pasando a ocupar o seu lugar Jesús Cabeza. Nun artigo publicado en xuño de 1983, El Ideal Gallego informaba o seguinte:

El C.D. Golmar, equipo representativo de esta parroquia larachesa, ya tiene definitivamente compuesta la junta directiva, formada por los siguientes señores: presidente, Jesús Cabeza Bolón; vicepresidente, Cesáreo Vieites Juncal; tesorero, José Castro Puente; secretario, José Cameán Pérez; delegado, José Fernández Bello; y vocales, Donatilo Rodríguez Vázquez, Belarmino Esperante, José Iglesias Loureiro y José Barreiro Prego. La junta directiva incorporó a su cuadro técnico, como preparador físico, a David García Suárez y como entrenador ocupará estas funciones Belarmino Esperante¹.”

   Nesa mesma época, en xullo de 1983, tamén botaba a andar o Trofeo Concello da Laracha cos cinco equipos federados que naquela hora había no municipio: Club do Mar de Caión, Laracha C.F, U.D. Paiosaco, o propio C.D. Golmar e o San Román C.F., que se federada nese ano e que participaría durante tres tempadas na segunda categoría da Liga da Costa. Precisamente, San Román C.F. e C.D. Golmar foron os equipos que xogaron o primeiro partido da historia do devandito Trofeo Concello da Laracha, nunha eliminatoria previa na que o once de Cabovilaño venceu por 2-1.

    Un décimo terceiro posto na táboa clasificatoria (nun campionato de 14 equipos) na tempada 1983/84 e un honroso sétimo na 84/85, participando sempre no grupo 1º da Terceira Rexional, ían poñer fin á etapa do C.D. Golmar no Campo do Pinar e comezar unha nova noutro recinto deportivo, o Campo do Igrexario, tamén chamado Campo da Feira.

    Ese cambio dun campo ao outro foi o motivo polo que o equipo non competiu durante a tempada 1985/86, volvéndose a federar na seguinte. Nesta campaña 1986/87 Luciano Mallo retorna á presidencia da entidade e o ex xogador José Liñares é o adestrador dun Golmar que ocupa a sétima praza do grupo 1º da Terceira Rexional que estaba integrado por oito equipos.

    Estamos nunha época na que o club era coñecido como o Boca Juniors da bisbarra por gastar indumentaria semellante a do popular equipo arxentino, con camiseta azul e franxa horizontal amarela. O Golmar é quinto na tempada 87/88; sétimo na 88/89; quinto na 89/90 e quinto na 90/91, participando en todas estas campañas no grupo 1º da Terceira Rexional. 

 

Formación do C.D. Golmar (El Ideal Gallego, 16 de agosto de 1991)

    Nos noventa a entidade tamén crea o equipo xuvenil e non son poucos os rapaces da Laracha que optan por defender a camiseta do Golmar. Se cadra os bocadillos dos adestramentos e o bo ambiente que alí existía tiñan algo que ver no asunto.

    O Golmar era un exemplo de subsistencia no que a clubs deportivos se refire, e o medio millar de habitantes da parroquia abofé que se sentía ben orgulloso de que o seu equipo de fútbol enarborara o nome da freguesía pola provincia.

    A principios da década dos noventa seguía na presidencia Luciano Mallo García, que desde 1975, cando aínda era peña, soamente permanecera un ano desligado da directiva. O resto do cadro de dirixentes completábase naquela hora con José Dubra Fernández, José Cameán Pérez, Antonio Arijón e os irmáns Germán e Antonio Ribeiro. Ningún deles dubidou en poñer todo o seu esforzo persoal á hora de conseguir nivelar o capítulo orzamentario que naqueles tempos cifrábase nunhas 400.000 pesetas (uns 2.400 €) que eran afrontadas a base das cotas sociais, algunha subvención municipal e mesmo con diñeiro dos dirixentes, da veciñanza e dos propios xogadores. No que a competición ligueira se refire, o C.D. Golmar ocupa o posto 11º da táboa ao final da campaña 1991/92 (nunha liga de 14 equipos) e é o pechacancelas (posto 16º) na 92/93, ambas disputadas no grupo 1º da Terceira Rexional. Hipólito González era o adestrador do equipo nesta época e contaba con xogadores (se nos esquecemos de alguén avisade por favor) como o porteiro Suso; os defensas Pepe, Lito, José María, Caamaño e Siso; os centrocampistas Suso I, Carlos, Suso II e David; e os dianteiros Martín (xuvenil), O Rubio e Sande.

  A entidade inicia a tempada 1993/94 cun notable incremento orzamentario: 1.200.000 pesetas. Segue, un ano máis, Luciano na presidencia e José Gómez 'Coiro' está á fronte da parte técnica contando con futbolistas como o porteiro Juan; os defensas, Lito, Sande, Bolita, Chema, Rivas, Ramón e Luís; os medios Carlos, Agustín (que viñera do Club do Mar), Paco, Carlos Alberto, Roberto I e Roberto II (ambos procedentes dos xuvenís do Paiosaco); e os dianteiros Siño, Alberto Varela, Álex e Diego (que viña de xogar no Marte). O equipo volve a ser o pechacancelas (posto 15º) da competición, neste caso do grupo 3º da Terceira Rexional.

    Nese grupo 3º da Terceira Rexional o Golmar é 14º (penúltimo) na campaña 94/95 e unha vez máis pechacancelas (liga de 16 equipos) na 95/96. Na tempada seguinte Ramiro Rodríguez, un vello coñecido da casa, que naquel momento levaba cinco anos sen adestrar, faise cargo do equipo que seguía presidindo Luciano Mallo. Un ano máis, o Golmar ocupa ás últimas posicións da táboa, quedando no posto 11º da competición ligueira (liga de 13 equipos).

 

La Voz de Galicia (Edición Bergantiños), 13 de setembro de 1996

    Os últimos anos da década dos 90 o equipo xoga encadrado no grupo 4º da Terceira Rexional, onde é penúltimo na campaña 97/98 (liga de 10 equipos); outra vez penúltimo na 98/99 (liga de 10 equipos) e pechacancelas na 1999/2000 (liga de 16 equipos), que foi a última tempada que o C.D. Golmar disputou como equipo federado.

 

Formación do C.D. Golmar  na segunda metade dos anos 90

    Nesa última tempada da historia do club xa non estaba na presidencia o incansable Luciano Mallo, merecedor dun monumento na parroquia polo esforzo e traballo de tantos anos. Gelasio da Laracha foi o último presidente desta entidade que xa hai case un cuarto de século que desapareceu mais que continua a estar moi presente na memoria de toda a veciñanza e de todos os futbolistas que vestiron nalgunha ocasión a súa camiseta!

(FIN)

____________

1 Vid. El Ideal Gallego, 26 de xunio de 1983, páx. 21.

HISTORIA DO C.D. GOLMAR (1ª parte)

  Na memoria de boa parte da veciñanza de Golmar, aínda resoan os berros de ánimo aos once valentes que cada domingo defendían a camiseta do equipo de fútbol da parroquia, o Club Deportivo Golmar, que estivo federado durante máis de vinte temporadas e que xa hai case un cuarto de século que desapareceu.

  Corrían os anos 70 cando un grupo de mozos, dos poucos que aínda non fixeran a maleta da emigración, decidiron crear na parroquia un equipo de fútbol para tratar de emular as filigranas dos astros que viran no Mundial de 1974, entre eles os lendarios Beckenbauer e Johan Cruyff, grandes protagonistas da memorable final que gañaron os teutóns por 2-1. Precisamente, nese Campionato do Mundo participou con Arxentina Quique Wolff, daquela futbolista do River Plate e que era xenro de Arturo Queijo Pose, veciño de Golmar que emigrara a Arxentina coa súa dona Amparo Rodríguez Cambón, natural de Vilaño, e coa súa cativa Mara, quen andando no tempo íase converter na muller do nomeado Quique Wolf. Mais esta historia xa vola contarei noutra ocasión.

    Aquel grupo de mozos de Golmar estaba capitaneado por Luciano Mallo García, verdadeira alma desta entidade que, sobre o ano 1975, empezou a xogar como peña os seus primeiros partidos nun campo que prepararan por aqueles días nas brañas de San Cristovo.

    Tras varias temporadas participando na liga de peñas empezouse a falar da posibilidade de dar un paso máis aló federando ao equipo. Inicialmente a idea tivera moi boa acollida na parroquia mais, para levala a cabo, quedaba por diante un arduo traballo na Beria, lugar onde a familia do C.D. Golmar ía levantar o seu “teatro dos soños” particular: o Campo do Pinar, que estaba na mesma zona que hoxe ocupan as instalacións do Club de Tiro Olímpico O Pinar.

    Foron moitas as horas (e cartos) que alí se investiron para cumprir o soño e, tamén,  os requisitos que esixía a Federación Galega. Como o campo era algo costento, houbo que sacar terra dun lado e botala no outro, achanzar, facer o cerrume, o peche perimetral do terreo de xogo e, naturalmente, os vestiarios e a cantina. Unha vez rematada a obra, o Club Deportivo Golmar solicitoulle á Federación que lle dese o visto e prace ao seu novo recinto deportivo. E así, pouco despois, tras a luz verde do ente federativo, o club larachés, que tivo en Luciano Mallo García ao seu primeiro presidente, botaba a andar como equipo federado integrando o grupo 1º da Terceira Rexional. 

 

Bandeirola co escudo do C.D. Golmar

    O debut producíase o 7 de xaneiro de 1979, data na que o acadaban un empate (2-2) no campo do Sueiro. Unha semana máis tarde o Golmar xogaba o seu primeiro partido como local, empatando 4-4 no Campo do Pinar diante do Sarandóns. Na crónica semanal de Víctor Castro, El Ideal Gallego publicaba o seguinte sobre ese histórico enfrontamento:

“Inauguración del campo del Golmar y fotos para la posteridad. Hasta el minuto 40 ganaba el Sarandones por un gol a cero. A continuación aumentó la cuenta a dos de penalti, un minuto después otro penalti y el Golmar logra su gol. Otro penalti para el Sarandones y el 1-3 queda en el marcador. En la continuación puso el Golmar el 2-3, volviendo a despegarse el Sarandones con un 2-4, hasta que en una encomiable reacción, el once local, logró empatar el partido. Muy bien los dos equipos, en especial el Golmar, que supo crecerse ante un tanteador adverso. El señor Oís Rico magnífico, señaló en el plazo de cuatro minutos tres penaltis, sin que nadie protestase los mismos¹.”

    Logo dun novo empate (2-2) en Suevos na terceira xornada da competición, chegaría a primeira victoria diante dos seus seareiros tras impoñerse ao Ledoño por 3-2. O Golmar remataría aquela primeira temporada como equipo federado nunha meritoria quinta praza da táboa clasificatoria, gañando cinco partidos, empatando sete e perdendo seis.

    Unha reestruturación federativa levou ao equipo a competir na temporada 1979/80 no grupo II da Segunda Rexional A, que integraban clubs como o Bergantiños, Paiosaco, Campanal de Loureda (que sería o campión), Atlético Arteixo, Penouqueira, Laracha, Cerceda ou Club do Mar de Caión. O Golmar rematou a campaña no posto duodécimo con 13 puntos, dous máis que o Larín e seis máis que o Penouqueira, pechacancelas da competición con tan só 7 puntos.

    Na campaña 1980/81 o club ocupa unha meritoria novena praza no grupo II da Segunda Rexional A. Para o recordo queda un partido do que, despois de tantos anos, aínda se fala en Golmar de cando en vez: a histórica vitoria conseguida na xornada 21ª diante do todopoderoso Bergantiños por 3-1 con goles de Rodríguez, Cesáreo e Lito. 

 

El Ideal Gallego, 15 de abril de 1981

    Na tempada seguinte, a 81/82, o equipo descende de categoría logo de ocupar a antepenúltima praza do grupo II da Segunda Rexional A, na que nunca máis volvería a competir ao longo da súa historia. 

   Futbolistas de aqueles primeiros anos como equipo federado foron os porteiros Pedro e Maximino; os irmáns Antonio e Amador Fuentes; Mallo; Hipólito Rodríguez 'Lito'; Manuel Carnota; Cesáreo Souto; Hipólito González; os irmáns Antonio, Manolo e José Martínez; José Liñares; Ramiro Rodríguez; José Cambón; Antonio Arijón; Antonio Riveiro; os irmáns Jesús e José Dubra; os tamén irmáns Donatilo e José Rodríguez, Varela, José Manuel, Minocho, Germán, Verdía... 

 

Formación do C.D. Golmar no Campo do Pinar. Arriba, de esquerda a dereita: Pombo -vicepresidente-, Mallo -presidente-, Dubra, Cambón, Amador, Germán, Chucho Dubra, Ramiro O Rubio, Jaime, Emilia -a madriña do equipo-, Juan -delegado- e Antonio -directivo-. Abaixo: Tilo, Manolo, Minocho, Antonio, Rodríguez, Lito e Suárez (Cortesía de Hipólito Rodríguez 'Lito')

(...CONTINUARÁ)

 

_________

1 Vid. El Ideal Gallego, 18 de xaneiro de 1979, páx. 20.

A TELLEIRA DE MACHADO

   Gerardo Machado y Morales (Camajuani, Las Villas, 1869-Miami Beach, Florida, 1939) foi un militar e político cubano que participou como xeneral a favor do seu país na guerra de independencia contra España e, posteriormente, foi o quinto presidente da República de Cuba (1925-1933). 

   Esa época presidencial de Gerardo Machado coincidiu coa estadía durante certo tempo na illa caribeña de Manuel Morales Mesejo, larachés nacido en Cabovilaño en 1886 que no momento de emigrar a Cuba xa levaba varios anos casado con Gumersinda Cotelo Abeleira.

    O matrimonio residía nunha casa do Cancelo situada en fronte do que hoxe é Foto Manolo, no grupo de vivendas existentes entre o aserradoiro de Pedro Ramos e o Bar O Estanco, propiedade durante moitos anos do señor Gómez e da señora Lola, irmá precisamente de Manuel Morales. Nesa casa virían ao mundo os oito fillos de Manuel e Gumersinda: Francisco, María, Gelasio, José, Manuel, Florentino, Pilar e Mercedes Morales Cotelo. Da numerosa prole, uns naceron antes da partida do proxenitor a América e outros á volta.

 

Casa da familia Morales Cotelo (Arquivo do Reino de Galicia)

   Ao regresar de Cuba, a onde tamén emigrara seu irmán Floro, Manuel Morales Mesejo, home elegante que vestía habitualmente traxe, garavata e sombreiro, estivo vencellado á administración local ocupando cargos no Concello da Laracha como o de xuíz de paz ou o de fiscal en tempos dos alcaldes Remigio Astray, Ramiro Suárez e José Astray. Nesta etapa da súa vida houbo quen o alcumou “Machado”, seguramente por facer Manuel algún que outro comentario sobre o presidente cubano, ou mesmo por bromear con que o dirixente caribeño apelidábase Morales coma el. Fora dun xeito ou doutro, o caso é que a persoa que herdou ese apelativo foi o seu fillo Pepe. Nacido en 1923, seica de cativo era un pouco retorcido e algo rebelde. Segundo nos contou a súa filla Pila, despois de facer as habituais trasnadas, recibía un día si e outro tamén a oportuna reprimenda de seu pai. “Papá disque era terrible, era un demo de rapaz. Meu avó non facía bo del, e cando o comía o xenio recordábase sempre do presidente de Cuba e berraba con el dicíndolle…

-Es coma Machado! Es coma Machado!

   E así, con aqueles berros cotiáns de seu pai, os veciños empezáronlle a chamar “Machado” a papá, alcume que mantivo ata o último dos seus días. A nós quen nos contaba esa historia era a avoa Gumersinda, que estivo moito tempo encamada antes de morrer¹”.

 

Montaxe fotográfico de Manuel Morales Mesejo e de Gumersinda Cotelo Abeleira (Cortesía da súa neta Pila Morales)

    Manuel Morales Mesejo, ademais das súas ocupacións no Concello, tamén traballaba ocasionalmente de zapateiro e explotaba unha telleira nuns terreos existentes na parte traseira do actual bar O Estanco. Home de pisar máis as dependencias municipias que a barreira, Manuel era o patrón desta telleira e contrataba habitualmente cuadrillas do Baixo Miño para fabricar tella e ladrillo que logo se encargaba el de vender.

    Grazas ao testemuño de José Álvarez Alonso 'Buraco', telleiro baixomiñoto que traballou na Laracha nos anos 50, sabemos que uns veciños seus do Rosal (Pontevedra) estiveron durante os anos 20 ou 30 do século pasado na telleira de Manuel Morales. “O oficial da cuadrilla era Manuel Álvarez 'O Caniñas', que estaba casado cunha curmá de meu pai. De tendedor traballaba Enrique Dorado Otero, que anos despois o pobre estivera nun dos campos de concentración de Francia onde as autoridades francesas encerraron a miles de españois que fuxiran da represión franquista tras a Guerra Civil. Enrique vivía a poucos metros da miña casa. En 1955, cando lle dixen que ía traballar a Cabovilaño, á telleira de Anselmo, contoume que el tamén estivera alí cando era mozo traballando na telleira de Machado”.

    Precisamente, cos telleiros do Baixo Miño ían aprender o oficio os fillos de Manuel Morales e Gumersinda Cotelo e, andando no tempo, algúns dos rapaces faríanse cargo da telleira familiar, deixando seu pai de contratar aos cabaqueiros pontevedreses. Pedro Esmorís Rodríguez recorda que antes de que el empezara a fabricar cerámica na telleira da súa familia, a telleira dos de Marcelo, da cal falaremos noutra ocasión, foi algunha vez de neno a de Manuel Morales. “Eso foi antes da Guerra. Eu nacín en 1929 e era do tempo de algún dos seus fillos. De rapaces había veces que o tío Manuel deixábanos xogar a facer tellas. Acórdome de ver traballar alí ao irmáns máis vellos... a Pancho, a Gelasio, a Pepe e a Maruja, que facía na tella que daba gusto vela”.

   Efectivamente, como así nolo contaron outras fontes orais, Maruja disque era mellor oficial que algún dos experimentados oficiais baixomiñotos que traballaban na Laracha naquela época. Nacida en 1917, Maruja era, despois de Francisco (Pancho), a segunda da ampla prole de Manuel Morales e Gumersinda Cotelo. De mociña, vendo como fabricaban material os telleiros de Pontevedra, empezou a adquirir os coñecementos do oficio botándolles unha man de cando en vez aos operarios contratados por seu pai e pouco a pouco, seguramente xa nos tempos nos que o cabeza de familia emigrara a Cuba, empezou a amasar no barro, a tender o material e, finalmente, a fabricar tella e ladrillo contribuíndo, deste xeito, á subsistencia familiar naqueles difíciles tempos.

  José Álvarez Alonso 'Buraco', rosalés que xa dixemos que traballara no Cancelo, durante os veráns de 1955 e de 1956, recorda que na época na que el estivo alí, formando parte da cuadrilla de Anselmo Álvarez Vicente, na telleira de Machado “traballaban dous fillos do tío Manuel Morales, Pepe e Floro, e unha filla, Maruja. Esta muller era unha verdadeira artista, era unha máquina facendo tellas no banco. Esa, coidado, eh! Eu nunca vira traballar unha muller así, dese xeito, nunha telleira. Penso que era máis vella que Floro e que Pepe. Alí soamente fabricaban ladrillo macizo e tella, e creo que ían buscar o barro a unha barreira que había indo para Lendo porque eles non o tiñan na súa telleira. Maruja era a que fabricaba o material e ollo, facía máis tellas no día que un oficial que tiña Anselmo. Floro era o tendedor e Pepe facía de carretilleiro e de pieiro. Se non recordo mal, Maruja xa estaba casada naquela época e que creo que o seu home axudáballes cando cocían, porque cando se cocía nunha telleira eran necesarias todas as mans posibles. O forno deles era pequeno e cadrado, coma a maioría dos que había na Laracha naquel tempo. Tería unha capacidade para unhas 25.000 pezas, e non facían máis de un par de fornadas cada temporada. Eu daquela tiña 13 anos e Maruja xa debía pasar ben dos 30”.

   Maruja, Pepe e Floro Morales Cotelo traballaron xuntos na telleira familiar ata mediados dos anos cincuenta, década na que seu irmán Gelasio emigrou a Venezuela. Outra das irmáns, Pilar, tamén tiña previsto emigrar a este país mais, uns días antes da partida, a pobre faleceu atropellada na Coruña, salvando dunha morte segura ao meniño que coidaba e que tiña no colo no momento do accidente

   Ao deixar de fabricar na telleira da súa propiedade, Maruja e Floro estiveron algún tempo na telleira de Anselmo antes de establecer definitivamente os seus respectivos domicilios na Coruña, cidade na que morreron en 2005 e 2002, Maruja aos 88 anos de idade e Floro aos 72.

 

Imaxe dos anos 50 da telleira que o guardés Anselmo Álvarez Vicente tiña no Cancelo. Segundo a opinión de varias persoas interrogadas, o operario da dereita é Floro Morales e a muller do caldeiro é a súa irmá Maruja (Cortesía de Elena Cividanes)

    Seu irmán Pepe, Pepe “Machado”, que tamén traballara algo na telleira dos de Marcelo e probablemente na de Anselmo, ao deixar a cerámica dedicouse ao gando porcino. A súa filla Pila, que nos recibiu coa maior das amabilidades no seu domicilio do Cancelo, recordaba que “despois do das telleiras papá gañaba a vida vendendo cochos. Primeiro compraba, logo tiña os animais na corte durante un tempo e despois matábaos, despezábaos e vendíaos. Cada semana mataba un ou dous cochos. Despois de despezar, collía o trolebús e ía a Coruña vender a carne e os chourizos nas prazas, nas carnizarías e a algún particular, coma aos donos dunha tenda de roupa que había en San Andrés. Meu pai tamén era o capador da zona”.

 

Pepe Morales 'Machado' nunha comuñón celebrada nos anos 60 (Cortesía da súa filla Pila)

     Pepe “Machado” conxugou durante case seis décadas os seus oficios de telleiro e de matachín coa nobre profesión de capador. Da arte que tiña para deixar sen armas reproductoras aos porcos da bisbarra poden dar testemuña numerosas casas de labranza larachesas, ás que chegaba na súa moto e nas que deu boa mostra do seu probado pulso coa coitela. Nos oitenta, a competencia dos veterinarios e doutros capadores non impediron que os apuros de traballo de “Machado” foran a menos. Nesa época soubo que existía unha práctica chamada vasectomía e pensou que se cadra había que deixar o oficio ou renovarse. Xa lle tocara vivir a reconversión da cerámica artesanal en industrial, coa chegada á Laracha de Epifanio Campo, e agora intuía que podía acontecer algo semellante. As autoridades sanitarias non convalidaban a longa experiencia cos porcos e poder entrar logo no novo negocio das vasectomías. Houbo capadores que nunca comprenderon que non se contara coa súa dilatada experiencia. Como di o admirado escritor cercedense Moncho Vilar Landeira², na reconversión industrial non entrou o gremio dos capadores, mais a Pepe “Machado” nunca lle faltou traballo. Foise en 2003, mais o seu espíritu continua moi vivo na Laracha, especialmente na parroquia de Cabovilaño.

   Na nebulosa da memoria pérdense outros contos sobre a telleira da que estamos a falar nesta crónica, entre eles o que nos contou o amigo Santi Ríos, porteiro do Laracha C.F. durante moitos anos, que nos dixo que seu avó materno, Ricardo Cotelo Cambón, explotou durante algún tempo a telleira que había detrás do bar O Estanco do Cancelo. Unha telleira que, obviamente, vén sendo a de Manuel Morales Mesejo, e que supoñemos que lle arrendou a Ricardo Cotelo cando Maruja, Pepe “Machado” e Floro abandonaron o mundo da cerámica.

    Ricardo, que ao igual que o seu arrendador e outros numerosos veciños de Cabovilaño tamén emigrara a Cuba, estaba casado con Hermelinda Varela Becerra, matrimonio que tivo catro fillos: Ricardo, José, Mercedes e Asunción Cotelo Varela. A única que aínda vive é Mercedes, a nai de Santi Ríos. Nacida en 1939, a súa memoria poucos recordos garda sobre esta telleira mais, con todo, aínda se acorda de ver traballar alí cando era unha mociña a seus irmáns Ricardo e José, que eran algo maiores ca ela. “Meu pai e meus irmáns foron os últimos desa telleira. Despois deles xa non houbo ninguén máis. Alí traballaron durante algúns anos con xente de Pontevedra, que eran os que sabían o oficio”, recordaba Mercedes, que pensa que estiveron alí arrendados sobre a década dos cincuenta. Despois da curta experiencia na telleira, Ricardo Cotelo Cambón dedicouse á cría e venda de gando porcino, ocupación na que traballou ata que se xubilou. Morreu en xuño de 1978 aos 76 anos de idade.

  Co paso do tempo, a zona onde estaba a telleira de Machado íase converter no lugar no que se celebraron as festas parroquias de San Román durante varios anos. Non foron poucas as parellas que se prometeron amor eterno alí, seguramente bailando sobre algún cascallo de tella ou ladrillo que aínda se podían ver polo chan dos tempos da cerámica ao tempo que a orquestra cantaba aquilo de:

“Así fue que empezaron papá y mamá

tirándose besitos y una guiñá.

Así fue que empezaron papá y mamá

y ya somos catorce… y ya vienen más”

______________

1 Gumersinda deixou viúvo ao seu home Manuel Morales Mesejo, que faleceu en Cabovilaño en novembro de 1962 aos 76 anos de idade.

2 Vid. Ramón M. Vilar Landeira (2004): “Un capador reconvertido”, La Voz de Galicia, Carballo, 14 de agosto, p. L11.

A PARROQUIA DE SOUTULLO NA DESCRICIÓN HISTÓRICO-XEOGRÁFICA PUBLICADA EN 'EL IDEAL GALLEGO' EN 1930

  Dende que abrimos estas Crónicas da Laracha en outubro de 2021, fomos publicando ocasionalmente unha serie de interesantísimas descricións sobre as parroquias de Lestón e Lemaio escritas nos anos 1620, 1752, 1826, 1850, 1928 e 1930. Posteriormente, faríamos o propio coa parroquia de Soutullo (xa vos adianto que a seguinte será Erboedo) cunha xeira que hoxe chega ao seu fin cun traballo realizado polo arcebispado de Santiago de Compostela que se publicou no xornal El Ideal Gallego entre 1928 e 1930.

 Deseguido transcribimos o artigo sobre a parroquia de Soutullo publicado no devandito medio herculino o 10 de marzo de 1930:

 

ARZOBISPADO DE SANTIAGO

Descripción histórico-geográfica de sus feligresías

ARCIPRESTAZGO DE FARO

(PROVINCIA DE LA CORUÑA)

SANTA MARÍA DE SOUTULLO

(Laracha)

 

Igrexa de Santa María de Soutullo

La parroquia

Curato de entrada; tiene como anejo a Golmar; patronato alterno de la Corona y del Marqués de Camarasa; iglesario.

Llega el correo por la capital del Ayuntamiento que se halla a 3 kilómetros al Oeste; de la del partido (Carballo) se encuentra a 13 kilómetros.

Abeleira, la más crecida, 42 almas, Cardosas, Gosende, Iglesario, Xesta y Seixo son sus aldeas, habiendo además grupos menores que reúnen 81 habitantes.

Sus viviendas suman 68, de las que 30 tienen planta única y 33 dos cuerpos, estando vacías 5 por el uso que se les da.

Los habitantes de hecho alcanzan a 223 y a 234 los de derecho.

Las fiestas son el 13 de agosto.

Produce cereales y maderas y abunda la caza; su terreno es monte y llano y su clima frío, pero saludable; hay caza y pesca, y arbolado; cría ganado vario.

Cuenta con escuela nacional, barbería, carpintería, parada de sementales, parador y posada y taberna.

 

Situación

Encuéntrase en la falda de los montes de Seixoso y Trasaris, a un kilómetro de la margen izquierda del río Lagareira que viene de Soandres por Coiro.

Linda por el sur con su anejo de Golmar y por el este con el elevado Monte de Santa Marta, uno de los más notables del Ayuntamiento y cuya altura es de 439 metros sobre el mar.

Creación de aldeas

En el censo de 1910 no figuraba la feligresía de Soutullo sino con grupos menores: pero como en el de 1920 se redujo el número de viviendas para adjudicar el término de aldea, pasaron a esta categoría varios grupos entonces menores y quedando como estas las entidades llamadas Melio, Novás, Seixoso, Soutullo, Vidueiro y Vilanova, pero apareciendo algún nombre que antes no figuraban en el Nomenclátor como es de la aldea de Iglesario.