O
sábado 5 de maio de 1962 é unha data que aínda se mantén moi
presente na memoria colectiva da bisbarra. Cando en toda España se
celebraba o “Día Internacional sen accidentes”, unha crueldade
do destino quixo que a nosa zona tivera a súa nota tráxica cun
accidente acontecido pouco despois das catro da tarde en Barrañán,
ao precipitarse o ómnibus C-6520 propiedade da Empresa Martínez
dende a estrada de Caión ata o popular areal arteixán, sinistro no
que houbera que lamentar dúas persoas mortas e máis de vinte
feridas, algunhas de consideración.
 |
La Voz de Galicia, 6 de maio de 1962
|
Conducido
por Alfonso Couceiro Veira, de 31 anos de idade e casado, o autocar
realizaba o transporte de viaxeiros entre Caión e A Coruña subindo
con certa dificultade a forte pendente que existe á altura da actual
canteira de Barrañán, lugar onde o chofer detivo o vehículo para reparar o
motor, que levaba varios minutos fallando. Foi aí cando Alfonso, na
compaña do propietario do mesmo, Luciano Martínez, e do cobrador,
se apeou do coche e, despois de poñer nunha das rodas unha pedra
para evitar un posible esvaramento, dispúxose a arranxar a avaría.
Cando
estaba mirando o motor, o condutor non tardou en comprobar que o
autobús comezaba a moverse cara o acantilado e, rapidamente, subiu
para intentar detelo cunha marcha, propósito que non sería quen de
conseguir xa que “O Martínez”
escorría cada vez a máis velocidade pola maltreita estrada cara o
terraplén, no que acabou dando varias voltas de campá. Finalmente,
despois dun tétrico percorrido de 50 metros, o ómnibus quedaría
totalmente desfeito deixando esparcidos por toda a contorna eixes,
portas, asentos e as mercadorías que transportaba.
 |
Vistas do lugar do accidente na actualidade
|
Os
viaxeiros foron quedando tamén moi separados uns de outros sobre o
terreo, pois na súa traxectoria descendente o vehículo foi
lanzándoos fóra. O cobrador, que voltara ao interior do autocar
despois de axudarlle ao condutor na colocación da pedra, lanzouse á
estrada e salvouse de auténtico milagre do accidente. Tamén foi
providencial, por outra parte, que trece obreiros que construían un
muro de contención na nomeada estrada non morreran esmagados polo
vehículo xa que este, sen control, pasou moi cerca das obras nas que
traballaban, escasamente a tres ou catro metros. O contratista das
obras, Francisco Seoane Ferreño, presenciara todo o sucedido e horas
despois recordaba os feitos do seguinte xeito:
”O
chofer, un home moi tranquilo e do
que todos non poden dar senón
as mellores referencias, portouse coma
un heroe. Estaba mirando o motor
acompañado do dono do
coche e do cobrador. A
pedra con que calzaran o ómnibus debía ser un pouco
branda, porque cedeu ao
peso do coche cargado de viaxeiros
e escorregou. Eu dinme conta e corrín
cara el coa primeira pedra que puiden
coller, e intentei colocala debaixo
dunha roda; pero xa non
puiden facer outra cousa
que separarme. Menos mal que non me alcanzou.
Entón o condutor Alfonso, que por certo
está malferido, botou a correr cara
a cabina do vehículo ao
mesmo tempo que se empezaban a oír
gritos dos que estaban no interior. O
chofer puido meterse dentro do coche,
pero este, dada a forte pendente dese
tramo de carretera tomou gran velocidade
marcha atrás, e eu e os demais
obreiros vimos que nada se
ía a poder facer. Así foi,
e tamén se deron conta disto
o propietario e o cobrador,
que se levaron as mans á cabeza. Por
certo que eu pensara uns intres antes en traer
para o lado por onde pasou o
ómnibus aos obreiros. Se o chego
a facer, a estas horas algúns de nós
estaríamos mortos. O vehículo
foise cara atrás uns vinte metros, ata que perdeu
o equilibrio e vimos como
se deslizaba por enriba do muro que se
está facendo. Ao tocar nel pareceu
poñerse en pé. Vin tamén
como tres ou catro homes se lanzaron por
si mesmos fóra do coche. A
estos non lles pasou
nada.
Logo
empezaron as voltas de campá polo precipicio. Unha porta quedou xa
aquí, case ao lado do muro. Parte das ventanillas, tamén. Logo foi
desfacéndose rápidamente o coche, mentres eran lanzados fóra os
viaxeiros. Houbo mala fortuna. De non ser por esa rocha saíente que
se ve aí a uns trinta metros abaixo da estrada, se cadra o accidente
non era tan grave. Ao chocar contra ese saínte, a rocha terminou por
esnaquizar o vehículo, e semellaba que dentro del se producía unha
explosión. Empezaron a saltar violentamente pezas, portas, eixes,
chasis, rodas... Fíxese: ata o mar chegaron dúas rodas traseiras, a
uns cen metros de onde quedaron as súas compañeras, suxeitas ao
eixe e ás béstas. Os viaxeiros quedaron tamén diseminados polo
terraplén. Algúns poideron levantarse por si sós. Inmediatamente
despois de ver o sucedido, todos os membros do meu equipo se lanzaron
a socorrer aos feridos, e ao mesmo tempo mandei recado a dous camións
que se dedicaban á carga de area e que estaban a algunha distancia
do lugar do suceso, para que subiran rápidamente. Era necesario o
traslado dos feridos.”
 |
La Voz de Galicia, 6 de maio de 1962
|
A
maioría
das persoas
accidentadas
eran moi
coñecidas
en toda a bisbarra.
Naquelas
tristes horas de ingrato recordo,
tamén houbo certa
confusión co número de
viaxeiros xa que había quen dicía que no vehículo ía toda
a tripulación dunha
tarrafa. E efectivamente,
así era. Todos, menos
tres. En Caión
subiran ao
coche vinteun
tripulantes do
total de vinticatro que compoñían
a dotación da tarrafa
“Tercer Exprés”, con base na Coruña, cidade
na que tiñan previsto embarcar
porque naquela hora, cando
había mal tempo, levaban os barcos para o porto herculino e os
mariñeiros ían por terra para despois faenar polas rías. Entre
eles
figuraba José Morgade Felipe,
de 27
anos, casado e veciño de Caión
falecido en Barrañán
a consecuencia das gravísimas
feridas.
Ía
con seus
irmáns,
dous
dos cales poideran abandonar
o autobús
antes de desfacerse,
e
viron como
este
se estrelaba.
 |
La Voz de Galicia, 6 de maio de 1962
|
En
total, ocupaban
o “Martínez” vintenove persoas e, tras os primeiros minutos de
confusión, comezaría o auxilio dos feridos, acudindo inmediatamente
os obreiros
nomeados
anteriormente
que construían o muro, ademais
dos
veciños máis próximos. Algún
dos alí presentes dicía que...
“esta
é unha
carretera con desgracia. Está en moi
malas condicións
dende
hai
moitos
anos
e
é moi
estreita.
Houbo
xa
varios accidentes. Por certo que hai
uns dez ou
once anos,
pola festa do
San Antonio, este mesmo
ómnibus que acaba
de desfacerse
caeu
polo
terraplén
e
rodou
uns cincuenta metros, pero quedou
case
intacto. Non
houbera
nin
un só
ferido”.
Máis
tarde tamén
se presentaron alí
as
forzas da Garda Civil do posto de Arteixo, vila na
que había unha profunda conmoción e
a onde serían trasladados, sobre as caixas dos camións que
extraían area en Barrañán, os
accidentados
para ser atendidos inicialmente polo doutor Manuel Rodríguez Díaz.
O
médico
don Manolo, que despois
de recoñecer
aos feridos enviounos
á “Clínica del Pilar”, pasando posteriormente
algúns
ao Hospital Municipal de Labaca e o resto á
Residencia “Juan Canalejo”, declaraba
ante os medios herculinos o seguinte:
“Atendinos
como puiden, porque eran moitos.
Por iso envieinos inmediatamente á
Coruña, onde dispoñían dos medios necesarios. Por
certo que unha das viaxeiras, Josefa Barreiro, que ten unha taberna
en Barrañán, salvouse grazas á
intervención de unha veciña súa no lugar
do accidente. A veciña,
que non sei como se chama, fíxolle unha
homostasia perfecta. Cun pano apretou
fortemente a ferida
impedindo que se desangrara. De non ser
por ela, cando chegou a Arteixo se
cadra xa houbera morto.
Débelle a vida. José Morgade Felipe, outro
dos viaxeiros, chegou a
Arteixo cadáver. Moi grave ía
unha muller que descoñezo o seu nome
pero paréceme que é a mestra de Xermaña”.
 |
A mestra María Dolores López, de vestido escuro, con catro mozas de Xermaña (cortesía de Moncho Méndez)
|
Tal
e como intuía don Manolo, tratábase de María
Dolores López Rodríguez, máis
coñecida por dona
Maruja, mestra da escola de Xermaña que
era madriña do prezado amigo de Caión Manel
Raposo. Natural de Dozón,
Pontevedra, de 58 anos, dona
Maruja pasaba toda a semana
en Xermaña,
onde tiña
vivenda na escola, e
trasladábase ao seu domicilio da coruñesa rúa de Santo Tomás para
pasar o domingo
co seu marido Juan
e co seu fillo Amado.
Ao ingresar no “Juan
Canalejo” presentaba lesións de moita gravidade, a consecuencia
das cales deixaría
de existir dúas horas despois.
 |
Marcelino Rozamontes (cortesía de Paco López)
|
Tamén,
no nomeado centro sanitario, prestouse asistencia facultativa ao
veciño de Caión
Marcelino
Rozamontes
Arijón,
con
posible
fractura de columna vertebral e
feridas na cara
e
coiro cabeludo.
Por
desgracia, o
diagnóstico inicial
dos doutores de urxencias acoubouse confirmando e Marcelino quedou
tetrapléxico.
Casado
con Palmira López Casas, con quen tivo tres fillos, o pobre morrería
no hospital cinco
meses despois do
accidente, o 8 de utubro de 1962, aos 46 anos de idade.
No
“Juan Canalejo” foron asistidos, ademais, o
condutor do vehículo Alfonso Couceiro Veira, que presentaba fractura
da perna dereita e shock
traumático de pronóstico grave; e
German Villar Teijeiro, de Caión,
con
ferida por
desgarro en cara externa e
posterior da
coxa dereita,
desgarro muscular, ferida
superciliar en coiro
cabeludo e
outra
na
man esquerda. Feridos de pronóstico reservado foron asistidos nesa
residencia
Ramón García, Amalia Seijal Ramos e Amalia Pardo Felipe, e de
carácter leve, Ricardo de la Fuente; Antonio Rama Gantes; Ricardo
Amado Cotelo; a nena María Pilar García, filla do lesionado Ramón
García e
Dolores Pereira, que era a muller do cabo da Garda Civil de Caión.
As
dúas
últimas foron
trasladadas
aos
seus
respectivos domicilios e
os
demais
quedaron ocupando sendas
camas no
hospital.
Todos
eran
veciños de Caión e arredores.
Na
“Clínica El
Pilar”, que
estaba na esquina da Praza de Pontevedra coa rúa Teresa Herrera,
foron
asistidos de urxencia e posteriormente pasaron ao Hospital Labaca as
seguintes persoas: Francisco López Varela, veciño
de Sorrizo de 37 anos, casado e mariñeiro; Jesús Añón Varela, de
Noicela (Carballo), de 33 anos, casado e mariñeiro; Gerardo Abeleira
Recarey, de Caión, de 28 anos, casado e mariñeiro; Ramiro Rodríguez
Esmorís, de Rebordelos (Carballo), de 19 anos, solteiro e mariñeiro;
Dolores Balbís Mendez, de Arteixo, de 52 anos e casada; Generoso
Pardo Martínez, Francisco Castelo e Manuel Blanco Vázquez, de
Caión. A todas estas persoas se lle apreciaron lesións de
pronóstico reservado.
 |
Imaxe dos anos 60 da "Clínica El Pilar", que é o edificio que se ve na parte superior do trolebús
|
Con
aquel accidente en Barrañán, con dúas persoas falecidas, unha
tetrapléxica que morrería meses despois e con ducias de feridos, o
arranxo da estrada de
Caión,
tantas veces demandado, converteuse
nun clamor popular. Ao fío do lamentable
estado desta
vía naquela altura, o xornalista Eugenio Pontón publicaba o
seguinte artigo en
La
Voz de Galicia
tres días despois do sinistro:
LOS
TAXISTAS Y LA CARRETERA DE CAYON
Llegar
a Cayón no es fácil. Resulta dificilísimo. Tuve ocasión de
comprobarlo el sábado pasado, cuando quise tomar un taxi con objeto
de hacer información del desgraciado accidente que costó la vida a
dos personas y heridas a 19 más. Nos acercamos hasta la parada de
Cuatro Caminos, donde había varios taxis.
—Hasta
Barrañán, por favor.
El
primer taxista al que nos dirigimos, que ya había abierto la puerta
para que entrásemos en el vehículo, torció el gesto y dijo:
—De
verdad que lo siento mucho, pero no me obliguen a meter el coche por
la carretera de Cayón.
Probamos
con otro.
—Mire;
si es un caso de verdadera necesidad... Pero si no… Insistimos con
otro más. La misma respuesta. Y otro, y otro. Hasta que al fin, uno,
más decidido, nos dijo:
—Haré
un sacrificio. Conozco bien la carretera.
Y
nos fuimos con él. Muy bien hasta Arteijo. De Arteijo a Barrañán,
por la
carretera de Cayón, las
suspensiones llegaban a los topes, pese a que el taxista,
extraordinario conductor, extremaba la prudencia esquivando,
frenando, deteniéndose, casi por completo. A veces, para evitar un
hueco —no un huequecito, sino auténticos socavones— era preciso
arrimarse casi al mismo borde del precipicio, y, mientras, el «alma
se encogía con el miedo». No es extraño que por esta
carretera, estrechísima y
deshecha totalmente, se produzcan accidentes.
En
cuanto a los taxistas, tenían toda la razón de su parte cuando se
resistían o se negaban a hacer el viaje. Toda la razón. La posible
ganancia —quizá la única de ese día—, podían perderla
destrozando el material por un terreno más propicio al «moto-cross»
que a nada. Es perfectamente natural que los taxistas teman a esa
carretera. Sale más económico ir a Santiago que a
Cayón, con haber una gran diferencia de kilómetros, pues si bien es
cierto de que el gasto de gasolina es superior yendo a Compostela,
no es menos cierto que el gasto es mayor en cuanto hay que comprarle
al coche una suspensión nueva, o un palier, o un eje, que todo puede
ser. Por eso les decía al principio que no es nada
fácil ir a Cayón. Ni nada rápido. Se puede llegar
antés a Madrid en avión, que en vehículo a Arteijo. La solución
hace muchos años que los cayoneses la esperan; y sólo se habrá
conseguido el día que se arregle la carretera y se le reformen las
curvas, dándole un mayor ancho.
Eugenio
Pontón
Finalmente
as autoridades franquistas da época decidiron arranxar por aqueles
días a estrada entre Arteixo e Caión, adxudicando as obras en
1.521.000 pesetas con cargo aos Servizos Técnicos da Deputación,
cunha aportación do oitenta por cento do Estado e o resto do ente
provincial. As obras remataríanse en 1963, curiosamente corenta anos despois de que os medios de comunicación da Coruña se fixeran eco da seguinte demanda dos mariñeiros da vila caionesa:
 |
La Voz de Galicia, 10 de novembro de 1923
|
Como di o dito popular... as cousas non se fan sen tempo!
