CRÓNICAS DA LARACHA: A ESCOLA DE LENDO NOS ANOS 30-40 E O SEU MESTRE RAMÓN ARCOS REINOSO

Nas Crónicas da Laracha desta semana compartimos con todas e todos vós unhas fotografías inéditas da autoría de Ramón Arcos Reinoso que nos cedeu o seu fillo Kiko Arcos Areosa, natural do Igrexario de Lemaio e mestre xubilado de Xeografía e Historia en Málaga.

As fotos, tomadas nos anos 30-40, representan un verdadeiro tesouriño etnográfico sobre a parroquia de Lendo xa que, por primeira vez, podemos observar como eran nesa época algúns dos lugares da freguesía e ver, ademais, a varios veciños de Lendo daqueles “tempos incestuosos”, como dicía o poeta Manuel María.

Polo que nos contou Kiko, seu pai Ramón nacera en 1911 en Ciudad Real e ao rematar a carreira de maxisterio foi mestre da escola de Lendo durante algúns anos da Segunda República. “Meu pai chegaría a Lendo sobre o ano 1933, aproximadamente. Alí coñeceu a miña nai Clementina, que tamén era mestra. Papá foi un moi bo mestre. Vivía na casa da escola. Faloume del un alumno, o carpinteiro de Lendo que vive en Caión ao lado do consultorio médico. Outro alumno foi un tal Barbeito, que tiña tenda en Carballo. A casa da escola era dunha señora que se chamaba María, da cal non recordo o seu apelido. O que si sei é que a súa filla Clarisa tivo un bar en Caión, o “Plaza”, e logo emigrou a Nova York. Ao volver dos Estados Unidos estableceuse en Santiago de Compostela”, recordaba Kiko.

Imaxe dos anos 30-40 da escola de Lendo (Cortesía de Kiko Arcos Areosa)

A antiga escola de Lendo na actualidade (Cortesía de Jesús Meniño)

Escola de Lendo nos anos 30-40 (Cortesía de Kiko Arcos Areosa)

Clementina Areosa Martínez nacera en 1914 no Igrexario de Lemaio na casa dos de Areosa, tamén coñecida como “a dos cinco médicos”. Sobre esta casa, construída en 1923 e situada en fronte da igrexa de Lemaio, prometemos falar máis polo miúdo no futuro.

Clementina ía ocupar de xeito interino a praza de mestra da escola de Lendo durante o tempo que o titular da mesma, Ramón Arcos Reinoso, estivo na Guerra Civil loitando na zona republicana. O nomeamento de Clementina localizámolo na prensa da época:

Nombramiento de maestros interinos

A propuesta del delegado militar de Instrucción Pública, han sido nombrados los siguientes maestros y maestras interinas (…) Clementina Areosa Martínez, para Lendo, en Laracha¹.

Kiko tamén nos contou que “a miña nai cesárona como mestra ao acabar a Guerra. Aprobara as oposicións en 1936, pero declaráronas nulas para dar entrada como mestres a moitos ex combatentes. Nesa época meu pai volve a ocupar a praza de mestre na escola de Lendo e, pouco tempo despois, xa cousou con mamá. Un tío dela, D. Manuel Areosa Castro, que era o cura da parroquia de Lemaio, foi quen os casou”.

O mestre Ramón Arcos Reinoso na Coruña nos anos 30-40 cun grupo de amigas (Cortesía de Kiko Arcos Areosa)

Ramón na súa etapa en Lendo (Cortesía de Kiko Arcos Areosa)

Ramón diante da igrexa de Lendo (Cortesía de Kiko Arcos Areosa)

Os dous primeiros fillos do matrimonio ían vir ao mundo en Lemaio, na casa dos de Areosa. Kiko, o primoxénito, naceu² o día de San Xoán de 1948. O segundo, Ramón (andando no tempo economista e alto cargo na Universidade de Castela-A Mancha), ía nacer en 1951.

Foron moitos os nenos e nenas de Lendo que aprenderon as primeiras letras co mestre Ramón Arcos Reinoso. Algunha daquela rapazada pódese ver nestas fotografías nas que se cadra identificades aos vosos avós (se é así, avisade por favor):

Escola de Lendo, anos 30-40 (Cortesía de Kiko Arcos Areosa)

A familia Arcos Areosa abandona A Laracha na primeira metade da década dos cincuenta e establécense no municipio de Malagón (Ciudad Real), onde en 1959 naceu a máis nova da familia: Conchi, mestra recentemente xubilada que na actualidade vive a cabalo entre Málaga e Lanzarote.

Ramón, o antigo mestre de Lendo, foi director do colexio de Malagón, onde curiosamente, segundo nos contou Kiko “traballamos os tres, meu pai, miña nai e eu. Cousa curiosa e pouco frecuente. A mamá e a todos os “cursillistas” do 36 recoñecéronlles a súa praza en 1950 e foi aí cando puido volver á docencia. Deu clase en Malagón ata a súa xubilación”.

Ramón, Clementina e os seus tres fillos nunca perderon o contacto coa Laracha xa que cada ano pasaban aquí o verán, “ao principio -recorda Kiko- na casa matriz de Lemaio e máis tarde na casa que tiñan meus avós en Proame. Miña avóa María era de Arteixo, do lugar da Branquenza, na parroquia de Barrañan”.

Vaia dende aquí o noso agradecemento a Kiko Arcos Areosa por compartir con nós moitos dos recordos da súa familia e o tesouriño etnográfico que tivo a ben ceder para estas Crónicas da Laracha.